Zou Saddam Hoessein ooit de film South Park: Bigger, Longer & Uncut gezien hebben? In geen andere film wordt de Irakese dictator zo vakkundig belachelijk gemaakt, al doet Hot Shots! Part Deux een aardige poging. In South Park wordt Saddam weggezet als een altijd geile homoseksueel met een piepstem. Zijn objet d'amour in zowel de film als een aantal afleveringen van de reguliere televisieserie (zie video) is niemand minder dan Satan zelf. De Prins der Duisternis wordt door de makers van South Park, Matt Stone en Trey Parker, opvallend genoeg een stuk sympathieker neergezet dan Saddam Hoessein.
Het antwoord op de vraag is verrassend genoeg: ja, Saddam heeft de film zelfs meerdere malen gezien! Zoveel werd duidelijk uit een recent interview met Stone en Parker dat de Britse krant The Guardian publiceerde. De makers van South Park kregen van soldaten van de vierde infanteriedivisie, de eenheid die de vervuilde dictator op 13 december 2003 uit een gat in de grond nabij het dorpje Adwar plukte, een gesigneerde foto van Saddam toegestuurd. Acht maanden lang had de dictator zich daar schuilgehouden. Na zijn gevangenneming dwongen de soldaten Saddam meerdere malen de film te bekijken.
De gesigneerde foto hangt momenteel aan de muur van het kantoor van Trey Parker. 'We zijn buitengewoon trots op de foto,' zei Parker, 'het is één van de hoogtepunten uit onze carrière'. Vooral het feit dat Saddam de film meerderde malen gedwongen gezien had, vond Parker een 'grappige gedachte'. 'Het is een beetje zout in de wonden strooien', aldus de negenendertigjarige film- en televisiemaker. Wat de Irakese dictator zelf van de film vond is overigens niet bekend.
Saddam Hoessein is niet de enige dictator van een 'schurkenstaat' die op de hak is genomen door Parker en Stone. In de poppenfilm Team America: World Police richtten ze hun pijlen op de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong Il. Of Kim Jong Il de film gezien heeft, is niet bekend, maar onwaarschijnlijk is het allerminst, aangezien hij een zelfverklaard cinefiel is met een collectie van meer dan 20.000 films. In 1978 liet Kim Jong Il zelfs de beroemde Zuid-Koreaanse filmregisseur Shin Sang Ok (wie?) ontvoeren om propagandafilms voor hem te maken. Een gesigneerde foto van de 'Geliefde Leider' ontbreekt echter nog aan de muur van het kantoor van Parker.
Toch handig dat Google Video; de film Marjoe staat gewoon online! Marjoe won in 1972 de Oscar voor beste documentaire. De film vertelt het verhaal van Marjoe Gortner, die vanaf het eind van de jaren veertig tot het begin van de jaren zestig furore maakte als dominee in het Midwesten van de Verenigde Staten. Het opmerkelijke aan Marjoe was, dat hij pas amper vier jaar oud was, toen hij 'in een visioen' geroepen werd tot de kansel. Hij werd zo de jongste dominee uit de Amerikaanse geschiedenis.
Zijn geboorte was volgens de arts al een wonder geweest. Marjoe werd met een keizersnee gehaald, maar zijn navelstreng bleek drie keer om zijn hals gewikkeld te zitten. Normaliter zou een kind gestikt zijn, maar Marjoe overleefde het. Zijn ouders eerden het 'wonder' door hun zoon Marjoe te noemen, wat een samenvoeging van Maria en Jozef is.
Nog voordat Marjoe 'mamma' of 'pappa' kon zeggen, zong hij al 'halleluja'. Zijn moeder leerde hem 'glory' te roepen in een microfoon toen hij nog geen jaar oud was. Vader Gortner bemerkte al snel hoe onbevangen zijn zoon reageerde op vreemde mensen en hoe weinig angst hij had om in een groep het woord te nemen. Of ze zich nou zelf geïnspireerd achtten door een hogere macht, of gedreven werden door hebzucht en simpelweg hun kans roken, wat volgde was in ieder geval een regelrechte religieuze hersenspoeling van hun kind, met als enig doel Marjoe klaar te stomen voor het vak van reverend.
Vader en moeder Gortner onderwierpen Marjoe aan een strenge en gedisciplineerde stoomcursus. Binnen vier jaar tijd kende hij de vier evangeliën uit zijn hoofd en dreunde hij complete preken op, inclusief pauzes voor een welgeplaatst 'hallelujah!' of 'amen!'. Die preken zouden hem tijdens zijn slaap ingefluisterd zijn door god zelf, zo vertelde Marjoe zijn toehoorders, maar het waren meneer en mevrouw Gortner die hun zoonlief het woord van god dicteerden.
Als Marjoe de preken niet goed genoeg wist te onthouden, of als hij tegensputterde, dan hield mevrouw Gortner zijn hoofd onder de kraan, in wat een huiselijke variant van het waterboarden moet zijn geweest. Soms drukte ze een kussen op zijn gezicht om Marjoe het ademen te beletten. 'Ze zorgde ervoor dat ze nooit sporen achterliet,' zo vertelde Marjoe later.
Marjoe Gortner werd een fenomeen. Duizenden gelovigen stroomden naar de tenten toe waar hij zijn preken gaf en stelletjes lieten zich zelfs door hem in de echt verbinden, ondanks dat hij nog maar een kleuter was. Daarnaast claimden honderden bezoekers tijdens zijn revivals genezen te zijn van allerlei kwalen.
Meneer en mevrouw Gortner gingen tijdens de diensten rond met de collectebus, maar ze hadden al snel door dat de vrijgevigheid van de bezoekers niet genoeg opleverde. Pas toen Marjoe relikwieën begon te verkopen, die zogenaamd heilig waren en genezing zouden brengen aan zieken, begon het geld binnen te stromen. In totaal wisten de Gortners drie miljoen dollar binnen te harken met de exploitatie van hun zoon.
Toen Marjoe zestien was, ging zijn vader er vandoor met het geld. Marjoe stopte een jaar later met zijn revivals en vertrok gedesillusioneerd naar San Fransisco. Daar raakte hij verzeild in de hippiecultuur van de jaren zestig en kreeg een relatie met een oudere vrouw. Begin jaren zeventig besloot hij puur uit financiële overwegingen een comeback te maken. Het lukte; zes maanden per jaar trok hij door de Amerikaanse Bible Belt en verdiende genoeg om het andere halve jaar in Californië te leven.
Marjoe zag zijn revivals eigenlijk als onschuldig entertainment voor mensen die niet naar de film, concerten of de disco gingen, die eigenlijk geen ander verzetje in hun leven hadden, maar toch begon zijn geweten te knagen. Als jonge tiener had hij al beseft dat het allemaal nep was wat hij deed en was hij zijn geloof in god verloren. Dat hij de gelovigen steeds hel en verdoemenis in het vooruitzicht moest stellen voor het zondigen, kon hij op den duur niet meer verkroppen. Hij besloot er opnieuw een punt achter te zetten, maar nodigde een cameraploeg uit om hem tijdens zijn laatste tournee te volgen.
Wat zijn medewerkers en familie - vader Gortner was weer op zijn schreden teruggekeerd - echter niet wisten, is dat Marjoe volledig open kaart speelde met de documentairemakers. Hij vertelde ze van tevoren precies welke technieken hij zou gaan toepassen om zijn publiek op te zwepen, hoe hij zijn fysieke aantrekkingskracht zou gebruiken om vrouwen week te maken, wanneer hij met onzichtbare inkt een kruis op zijn voorhoofd zou tekenen, dat door transpiratie tijdens een preek plotseling zichtbaar zou worden en hoe je muziek optimaal kon gebruiken om mensen in extase te brengen.
De technieken werkten zoals Marjoe aangekondigd had; mensen schreeuwden de naam van Jezus, spraken in tongen, dansten, vielen 'bevangen van de Heilige Geest' op de grond of barstten simpelweg in tranen uit. Na de extase volgde de collecte. De in vervoering gebrachte gelovigen trokken grif de portemonnee. De camera's registreerden feilloos de religieuze gekte en het op geld beluste bedrog.
Je zou verwachten dat de vrijwillige ontmaskering van Marjoe zou hebben geleid tot een herwaardering van dit soort fenomenen, maar niets is minder waar. Niet alleen in Amerika zijn er nog vele charlatans actief die geld lostroggelen bij naïeve gelovigen, ook in Nederland zijn er anno 2009 nog 'Marjoes' actief die vergeving en genezing beloven als bron van inkomsten hebben (hier & hier bijvoorbeeld). In het beste geval geven ze mensen wat valse hoop, maar in het ergste geval, zie ook de bijzonder pijnlijke dood van Sylvia Millecam, beletten ze genezing en versterken ze het lijden.
Marjoe Gortner gokte na zijn breuk met zijn leven als predikant op een doorbraak in Hollywood. In feite had hij tenslotte zijn hele leven niets anders gedaan dan acteren. De doorbraak is nooit echt gelukt, al wist hij wat kleine rollen te bemachtigen in onder andere de politieserie Kojak. Zijn roem zou echter voor altijd verbonden blijven met de documentaire Marjoe, die zesendertig jaar na dato jammergenoeg nog steeds actueel is (zie video).
De meeste ouders zullen het wel eens tegen hun kroost verteld hebben; als je de pitjes van een appel doorslikt, dan groeit er een appelboom in je buik. Het kan nog een flinke huilbui opleveren als het nageslacht toch onverhoopt een zaadje inslikt, want welk kind wil er nou met takken die uit zijn oren groeien naar school? Ouders sussen hun kinderen door te zeggen dat een pitje helemaal niet in je buik kan groeien. Maar is dat wel zo?
Bij het paard van de Baron van Münchhausen ging het namelijk wel mis, al waren het geen appelpitten die wortel schoten, maar lauriertwijgjes. Nadat de baron met een list de Turken uit het stadje Oczakow had verjaagd, kwam hij tot de ontdekking dat zijn paard in tweeën was gehakt. Hij was zonder het te merken doorgereden op het voorste deel, terwijl het achterste deel van zijn Litouwer de Turken extra in verwarring had gebracht door tegen de stadspoort aan te trappen. Maar dan gebeurt het volgende:
Onmiddellijk draaide ik om en reed op de voorhelft van mijn paard de stad uit naar de aangeduide weide. En jawel, daar lag het verloren achterdeel. Tot mijn vreugd ontdekte ik, dat er nog vrij wat leven in aanwezig was en daarom werd dadelijk de veearts erbij gehaald. Dat was een knappe baas. Hij paste de beide helften tegen elkaar aan en toen ze precies sloten, naaide hij ze met lange, dunne lauriertwijgjes aan elkaar vast. Na korte tijd was de wond genezen en ik kon mijn paard weer gebruiken als voorheen.
Toch had deze geschiedenis nog een nasleep, die alleen maar bij een beroemd paard als mijn Litouwer verwacht kon worden. De twijgjes schoten namelijk wortel in zijn lichaam en zo groeide er op zijn rug een prachtig prieel, waarin ik heerlijk in de schaduw zat, als ik een zonnige weg langs trok.
Alhoewel Karl Friedrich Hieronymus von Münchhausen daadwerkelijk bestaan heeft, zijn zijn verhalen natuurlijk uit een achttiende eeuwse dikke duim gezogen lariekoek. Maar truth is stranger than fiction, zo beweren althans de Angelsaksen, en dat lijkt te gelden voor wat de 28-jarige Rus Artyom Sidorkin overkwam. De inwoner van het stadje Izhevsk in de Oeral klaagde al een tijd over extreme pijn in zijn borst. Ook hoestte hij bloed op. Chirurg Vladimir Kamashev bekeek de röntgenfoto's en concludeerde dat Sidorkin een tumor in zijn long had. Kamashev had al honderden soortgelijke foto's voorbij zien komen. Besloten werd Sidorkin te opereren.
Kamashev kon vervolgens zijn ogen niet geloven toen hij zijn patiënt had opengesneden, hij dacht zelfs dat hij hallucineerde: 'I blinked three times as I was sure I was seeing things.' In de long van Sidorkin vond hij een boom, of eigenlijk meer een stekje van een zilverspar (zie foto). Sidorkin had een zaadje ingeademd en dat had zich geworteld in zijn longweefsel. Het twijgje was zo'n vijf centimeter lang.
Artyom Sidorkin was achteraf waarschijnlijk vrij letterlijk opgelucht; hij was al lang blij dat het geen kanker was geweest. Botaniste Olga Baranova was tegenover de BBC toch wat sceptisch over de vondst, dus misschien is het een broodjeaapverhaal, met Kamashev en Sidorkin als nieuwerwetse Von Münchhausens. Een kind met takken groeiend uit de oren en neusgaten is tenslotte ook nog nooit gesignaleerd.
Bij piraten denk je al gauw aan bebaarde rouwdouwers, die met een houten been, een roodverbrande neus en de onvermijdelijke papegaai op de schouder op een nauwelijks zeewaardig barrel de Caribische zeeën onveilig maakten. Hun toekomst reikte doorgaans niet verder dan de eerstvolgende braspartij in de rosse buurten van Tortuga of Port Royal, om maar eens wat roversholen te noemen. De levensverwachting van de gemiddelde piraat zal niet bijster hoog gelegen hebben, maar een lang en veilig leven was dan ook niet het ideaal van de doorsnee zeerover. De beroemde piraat Bartholomew 'Black Bart' Roberts, die naar verluid 470 schepen wist te veroveren, verwoordde het drie eeuwen geleden als volgt:
In an honest service there is thin commons, low wages, and hard labour. In this, plenty and satiety, pleasure and ease, liberty and power [...] No, a merry life and a short one shall be my motto!
De piraten uit de tijd van Roberts roofden hun buit van de vloten van de Europese grootmachten, die de rijkdommen op hun beurt weer door verovering en slavernij verkregen hadden. Ze stalen kortom buit die eigenlijk al gestolen was. Echt fout waren de zeerovers derhalve niet. Sommigen werkten zelfs in opdracht van die Europese grootmachten en werden kapers, zoals onze nationale held Piet Hein, die met de verovering van de Zilvervloot het Spaanse Rijk aan het wankelen bracht. Mede door de zeeroverij van Hein was het binnen een generatie gedaan met de overmacht van de Habsburgers in Europa. Het leverde Hein een ode op in de vorm van een wat kinderlijk liedje dat tot in de late jaren tachtig nog wel eens bij wedstrijden van het Nederlands elftal viel te horen. Invloedrijk waren de piraten in ieder geval wel degelijk.
De zweem van romantiek en avontuur die rond het piratenbestaan hangt, vindt ook zijn weerklank in de populaire cultuur. Erroll Flynn beleefde zijn doorbraak als acteur met zijn rol als piraat in de film Captain Blood (1935), die het ontstaan van een heel nieuw filmgenre inluidde; de piratenfilm. De Pirates of the Caribbean trilogie is een laatste, uitzonderlijk succesvolle exponent van deze misdaadverheerlijking op het witte doek. Ik ben geloof ik wel de enige in de hele wereld die Johnny Depp niet zo overtuigend vind in zijn rol als Jack Sparrow - vermakelijk maar allerminst briljant. Internationale spierballen
Of de huidige generatie piraten ook ooit deze aandacht ten deel zal vallen lijkt sterk de vraag. Vooral in het kustgebied rond Somalië doen de zeerovers momenteel van zich spreken, maar in een fotoserie van het onvolprezen The Big Picture van The Boston Globe vallen vooral weinig papegaaien, houten benen en flessen rum te ontdekken (zie foto). Broodmagere Somaliërs gewapend met roestige Kalashnikovs wisten al tientallen schepen te enteren en streken alleen al in 2008 meer dan 150 miljoen dollar aan losgeld op. Het is een erg lucratieve bezigheid, dat zeeroven.
De piraten wisten al enkele opmerkelijke vangsten op hun naam te schrijven. Zo kaapten ze in 2006 een vrachtschip uit de Oekraïne en in het vrachtruim troffen ze 33 Russische T72-tanks aan, genoeg om een bataljon te bewapenen, met als eindbestemming Kenia. In januari werd het Nederlandse schip Nedlloyd Barentsz aangevallen met onder andere raketwerpers, maar een haastig opgetrommelde Russische gevechtshelikopter wist de piraten al snel te verjagen, tot opluchting van de 35-koppige bemanning. Vorige week nog vielen de piraten per abuis een Duits marineschip aan, maar moesten hun wat onhandige vergissing met gevangenschap bekopen.
Ongeveer 20 procent van de wereldhandel wordt voor de kust van Somalië verscheept. De grootmachten van de wereld hebben er derhalve alle belang bij de piraterij zo snel mogelijk de kop in te drukken. Dit leidde al tot een aantal opmerkelijke ontwikkelingen. Zo voer voor het eerst een vloot marineschepen onder de vlag van de Europese Unie uit. In Frankrijk en Groot-Brittannië wordt Operatie Atalanta, zoals de missie gedoopt is, al bejubeld als een belangrijke stap in de richting van een gezamenlijk Europees defensiebeleid. Met dank aan de piraten dus.
Ook China maakt van de gelegenheid gebruik om de spierballen te rollen en stuurde voor het eerst een kleine vloot marineschepen de internationale wateren in. Voorheen verdedigde de Chinese marine enkel de territoriale wateren, maar dankzij de piraten mag Beijing dat kunstje nu ook vertonen voor de kust van Somalië. Het is voor het eerst sinds de vijftiende eeuw dat China zijn zeemacht naar Afrika stuurt; destijds zeilde een enorme vloot onder leiding van admiraal Zheng He, die zijn sporen had verdiend met het genadeloos afrekenen met piraten voor de Zuidoost-Aziatische en Chinese kust, van China naar Afrika en weer terug. Vijfhonderd jaar na dato mag de Chinese marine laten zien dat ze het kunstje nog niet verleerd zijn.
Zelfs Japan stuurde onlangs twee marineschepen naar Somalische wateren, ondanks dat de Japanse grondwet elke inzet van militaire middelen buiten het eigen grondgebied verbiedt. De Japanse schepen mogen dan ook alleen waarschuwingsschoten lossen tegen de piraten. Er bestaat echter een gerede kans dat binnenkort de Japanse grondwet wordt aangepast om gericht schieten mogelijk te maken. Met dank weer aan de piraten. Ook marineschepen uit de Verenigde Staten, India en Rusland dobberen rond in het bedreigde vaarwater. Wat improvisatorisch gewapende bendes in gammele vissersbootjes brengen kortom nogal wat te weeg in de hoofdsteden van de wereld. Lege zeeën en volle vaten
De piraterij in de Somalische wateren duurt al bijna anderhalf decennium. Na de afzetting van Mohamed Siad Barre in 1991 is Somalië vervallen in anarchie. Eén van de gevolgen van het wegvallen van een centrale overheid was de onmacht de eigen kustwateren te controleren. Sindsdien wordt de regio overspoeld door illegale vissersboten, die het vooral gemunt hebben op de daar rondzwemmende scholen tonijn. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) van de Verenigde Naties waren er alleen al in 2008 zo'n 700 illegale vissersboten actief in Somalische wateren. De zee wordt er vrij letterlijk leeggevist. Tegen die vissersboten treden de oorlogsvloten niet op.
De Somalische vissers zijn hier met name de dupe van; de visserij is hun enige bron van inkomsten. Hun piraterij richtte zich in eerste instantie dan ook alleen op de vreemde vissersboten, maar inmiddels vallen ze alles aan waar ze brood, of eigenlijk vis, in zien, met alle internationale consternatie als gevolg.
Maar illegale visserij is niet het enige resultaat van het Somalische machtsvacuüm. De tsunami die met kerst 2004 honderdduizenden mensenlevens eiste, bereikte ook de Somalische kust. De vloedgolf verwoestte niet alleen vele vissersboten en kustdorpen, maar spoelde ook vaten zwaar verontreinigd afval aan land. De vaten braken open, met als gevolg dat honderden Somaliërs ziek werden en er sinds 2004 een toename in het aantal misvormde baby's zichtbaar is. De boosdoeners zouden Europese bedrijven zijn, die het zwaar verontreinigde (kern-)afval van onder andere ziekenhuizen loosden in het onbewaakte kustwater van Somalië.
De Somalische piraten zijn hun acties dan ook niet als een misdaad. Die misdaad, zo beredeneerde piraat Sugule Ali in een vraaggesprek met de New York Times, werd al begaan door de internationale gemeenschap, door geen actie te ondernemen tegen de illegale visserij en kernafval te dumpen voor de Somalische kust. Volgens de heer Sugule fungeren de Somalische piraten als een soort van kustwacht en moet het betaalde losgeld gezien worden als een vorm van belastingen voor de illegale visvangst en het dumpen van afval. Sugule was duidelijk niet onder de indruk van de internationale flottieljes die opstoomden richting zijn geboorteland. 'You only die once,' zei hij en die uitspraak doet wel een beetje denken aan die van Bartholomew Roberts.
Piraten als Bartholomew Roberts en kapers als Piet Hein worden tegenwoordig gevierd als helden, omdat ze de gevestigde orde uitdaagden en aan het wankelen wisten te brengen. Zoveel zullen de Somalische piraten niet teweeg kunnen brengen, maar wie weet zal er in het jaar 2525 ook een liedje in de voetbalstadions van Somalië worden gezongen ter ere van één van de piraten, die zo heldhaftig de grootmachten op aarde wist te tergen. Wat zou 'zijn daden benne groot' in het Somalisch zijn?...
Gortdroog is geschiedenis vaak, alsof je een beschuitje met pindakaas hebt opgegeten en vervolgens moet fluiten. Van de feitenbrij van jaartallen, veldslagen, machtswisselingen en dynastieën is nauwelijks muziek te maken, of alleen na lang kauwen. Soms worden er echter ontdekkingen gedaan die een inzage bieden in het leven en het denken van onze voorvaderen en voormoederen en dan klinkt de muziek ineens wel door. Dan wordt een tipje van de sluier opgelicht en wordt ons een blik gegund op een leven zonder tandpasta, pleepapier en Twitter.
Onlangs deden archeologen in Zuid-Korea zo'n ontdekking. In een adellijke tombe in de stad Andong werden de overblijfselen onderzocht van Eung Tae, een Koreaan die in 1586 op 31-jarige leeftijd om het leven kwam. Zijn graf is in bijzonder goede staat teruggevonden, voornamelijk doordat het gebruikte kalksteen in de loop der eeuwen zo hard als beton is geworden.
Wat de vondst zo bijzonder maakt, zijn de zestien brieven die de nabestaanden aan Eung Tae meegaven op zijn tocht naar het Koreaanse hiernamaals. De brieven zijn al die eeuwen niet of nauwelijks verweerd. Het mooiste, of veelzeggendste, epistel was van de hand van zijn weduwe. Ze had hem nog zoveel te zeggen, dat ze het briefpapier helemaal heeft volgeschreven en het papier zelfs een aantal malen gedraaid heeft, om er nog meer woorden op kwijt te kunnen. De vertaling is van de wetenschapsredactie van NRC Handelsblad.
Aan de vader van Won.
Je hebt altijd gezegd dat wij samen zouden blijven leven om op dezelfde dag te sterven. Waarom ben je nu toch alleen naar de hemel gegaan? Waarom ging je alleen en liet je mij en ons kind achter? Als we ’s nachts samen sliepen zei ik altijd tegen jou: liefste, zouden andere stellen van elkaar houden zoals wij? Zouden ze elkaar liefhebben als wij dat doen? Ik kan niet langer zonder jou leven. Ik hoop dat ik bij jou kan zijn. Mijn liefde voor jou, die is onvergetelijk in deze wereld. En mijn verdriet, het is zonder einde. Ik kan niet alleen verder leven met ons kind, terwijl ik vanaf nu jou moet missen. Lees alsjeblieft mijn brief en geef mij antwoord in mijn droom. Omdat ik hoop jouw woorden te horen in mijn droom heb ik deze brief in jouw grafkist gelegd, om met jou mee te sturen. Lees alsjeblieft mijn brief en geef mij antwoord in mijn droom. Je hebt gezegd dat je een boodschap had voor ons ontluikende kind, na zijn geboorte. Hoe kun je alleen weg gaan zonder een woord voor hem. Het kind in mijn zwangere buik, tegen wie moet hij vader zeggen na zijn geboorte? Kan ik al mijn verdriet vertellen in deze brief? Is er iets in de wereld dat treuriger is? Jij leeft nu in de hemel. Maar jij moet niet zo treurig zijn als ik. Ik kan maar een klein gedeelte van mijn liefde voor jou in deze brief beschrijven. Lees alsjeblieft mijn brief, en kom in mijn droom. Laat alsjeblieft je gezicht in mijn droom zien en zeg woorden tegen me. Ik geloof dat jij in mijn droom moet komen. Kom alsjeblieft in mijn droom en laat je gezicht zien, liefste. Ik heb eindeloos veel woorden voor jou, maar deze brief moet nu worden beëindigd. Vanuit huis, 1 juni 1586."
Vijf eeuwen geleden was een te vroege dood van een echtgenoot blijkbaar niet minder hartverscheurend dan tegenwoordig. De weduwe had naar goed Koreaans gebruik schoenen van haar eigen haar gevlochten en deze bijgezet in het graf. De schoenen hadden genezing moeten brengen, maar die kwam voor Eung Tae te laat. Hoe het met de weduwe en Won is afgelopen is onbekend. Ze zal in ieder geval nooit hebben kunnen vermoeden dat de brief die ze schreef aan Eung Tae vijf eeuwen later op zoiets als het internet openbaar gemaakt zou worden.
Ze werd al op jonge leeftijd vanuit een Aziatisch land naar Nederland gehaald, omdat ze hier waarde aan een onderneming zou kunnen toevoegen. Tijdens haar lange reis in het ruim van een vrachtschip zag ze het daglicht nooit. Haar werkzaamheden hier waren eigenlijk vrij eenvoudig; ze moest zich simpelweg de hele dag laten begluren. De mensen joelden wel eens, maar meestal zwaaiden ze wat of maakten ze foto's, al kwamen ze nooit te dichtbij. Betaald kreeg de immigrante niet, maar de onderneming voorzag haar in onderdak en voedsel. Ze leed geen honger.
Haar bewegingsvrijheid werd wel drastisch ingeperkt; ze mocht het terrein van de onderneming nooit verlaten. De onderneming was het laatste dat ze ooit van de wereld zou zien. Om het leven van de immigrante wat draaglijker te maken, werden andere Aziatische immigranten naar Nederland gehaald. Zo had ze wat gezelschap. Ze aten en sliepen samen in gevangenschap.
De onderneming stimuleerde de voortplanting binnen de groep. Waarschijnlijk zou natuurlijke aanwas de kosten van het overbrengen uit Azië kunnen verminderen. De immigrante kreeg echter nooit kinderen, maar ze was als een lieve oude oma voor de rest van de groep. Aanpassen aan de Nederlandse cultuur deed de groep nooit. Binnen de onderneming ging men ervan uit dat de immigranten niet intelligent genoeg waren om een taal te leren.
Afgelopen zondag stierf de immigrante door wat eigenlijk een bedrijfsongeval was. De groep verveelde zich, want door het slechte weer kwamen maar weinig bezoekers zich aan de immigranten vergapen. Twee jongens stoeiden wat en botsten tegen de immigrante op. Ze viel, brak een nekwervel, raakte verlamd en stierf een dag later. De hele groep was in rouw.
Het was mooi om te zien hoe het lot van deze immigrante de Partij voor de Vrijheid na aan het hart ging. Dion Graus, de nummer zes op de lijst van Geert Wilders, had het over 'wantoestanden' en 'zo’n tragisch ongeluk als dit weekend had niet mogen gebeuren'. Graus gaat kamervragen aan minister Gerda Verburg stellen over de veiligheid van dit soort immigranten. Het was een onverwachte geste uit de hoek van een partij die zich doorgaans profileert als anti-immigratiepartij. Voor de immigrante maakten ze een hartverwarmende uitzondering.
De immigrante in kwestie is de op vijfenveertig jarige leeftijd om het leven gekomen Aziatische olifant Annabel, de 'lieveling van de verzorgers en bezoekers van Dierenpark Emmen'. Annabel viel door het schrikdraad heen een gracht zonder water in. Door de wervelbreuk en de verlamming kon ze niet meer op eigen benen staan. Een dierenarts gaf haar zondag een spuitje.
Dion Graus wordt op de website van de PVV omschreven als een iemand met 'een hart van goud' en dat hart 'klopt vooral voor dieren'. Graus wil dan ook dierenrechten laten opnemen in de grondwet. Dat is een lovenswaardig initiatief, al wordt er verder op de website niet uitgewijd over welke rechten dat precies zijn. Het recht op een vierkante in plaats van een ronde kom? Het recht om niet opgegeten te worden? Of life, liberty and the pursuit of happiness?
De grootste bedreiging voor de olifantenpopulaties in Afrika en Zuidoost-Azië zijn niet de grachten in dierentuinen, maar de opwarming van de aarde. Over global warming rept de PVV met geen woord op de eigen website. Dat is opmerkelijk, want klimaatverandering vormt niet alleen een bedreiging voor olifanten, maar ook voor Nederland. Een lawine aan wetenschappelijk onderzoek wordt blijkbaar simpelweg genegeerd. Alleen de dieren in Nederland gaan de PVV klaarblijkelijk aan het hart.
Geert Wilders heeft geen wetenschappelijk onderzoek nodig om te roepen dat Nederland overspoeld wordt door een 'tsunami van Moslims'. Er is geen demografische projectie die zijn uitspraken onderbouwt. Wetenschap is blijkbaar irrelevant als je ergens in gelooft. Daarin staat de PVV niet alleen jammergenoeg.
De tsunami die ons bedreigt zal gewoon bestaan uit water. Conservatieve schattingen spreken over een stijging van de zeespiegel met ongeveer een meter deze eeuw. Dat is nog behapbaar. Komen de doemscenario's uit over het wegsmelten van de ijskappen op Antartica en Groenland, dan is er geen redden meer aan.
Voor de olifanten zal slechts een uitputtingsslag om te overleven resteren, zoekend naar sporen van water in een uitdrogende habitat. De hitte en de woestijnvorming maken hun voortbestaan erg onzeker. Annabel heeft het waarschijnlijk nog helemaal niet zo slecht gehad.
Rare jongens die Belgen. Sinds de Romeinen in de vierde eeuw na Christus zo vriendelijk waren een via te bestraten van Beuken (Bavay) in Noord-Frankrijk naar Keulen in Duitsland, is het land hopeloos verdeeld geraakt. Aan de noordkant van de heerweg spreken de Belgen Vlaams, een soort lijzig en lispelend uitgesproken algemeen beschaafd Nederlands, en aan de zuidkant spreken ze Frans, een dronken verbastering van het Latijn. Om de verwarring compleet te maken heeft ook een klein aantal Belgen besloten, om redenen die alleen Belgen begrijpen, Duits als voertaal aan te houden. Ten slotte zijn er in Wallonië naar schatting zeshonderdduizend Walen die Waals praten, dat met het Frans een soort van twee-eiige tweeling vormt.
Deze Babylonische spraakverwarring zorgt bij onze zuiderburen al decennialang voor een heuse taalstrijd, die eigenlijk al tijden geleden verzand is in een wat kinderlijke stammenstrijd. De hakken van de stamoudsten worden stevig in de Belgische blubber gezet op het moment dat er territorium langs taalgrenzen opnieuw ingedeeld moet worden. België zat hierdoor onlangs meer dan een jaar zonder een echte regering. Ook worden er op basis van taalverschillen eigenschappen toegedicht aan de verschillende stammen; volgens de Walen zijn de Vlamingen 'arrogant'', 'racistisch' en 'gierig', terwijl de Vlamingen de Walen maar 'lui', 'dom' en 'corrupt' vinden. Het gemoedelijke is er inmiddels wel een beetje af.
De verwarring en het gebrek aan nationaal zelfbewustzijn wordt door niemand beter belichaamd dan voormalig eerste-minister Yves Leterme. De Vlaming Leterme werd op 21 juli 2007, op de nationale feestdag der Belgen, bij het betreden van de trappen van de Kerk van Sint-Jacob-op-Koudenberg in Brussel kort ondervraagd door de RTBF, de Franstalige staatsomroep (zie video). De journalisten vroegen Leterme wat er nou eigenlijk gevierd werd op de nationale feestdag, maar Leterme kon zelfs met wat hints niet op de eedaflegging van koning Leopold I komen. Bedroevender werd het toen Leterme gevraagd werd het Belgische volkslied te zingen. Wat toondoof kweelde de aanstaande premier 'allons enfants de la patrie, le jour de gloire est arrivé!' Helaas was dit niet de openingsregel van het Belgische volkslied, de Brabançonne, maar van het Franse volkslied, de Marseillaise. Amai en akkerdjie! - het ganse land was in rep en roer.
Vorig jaar juni lag er eindelijk een oplossing dicht voorhanden. De Belgische vakbond VSOA bracht toen het nieuws naar buiten, dat het Belgische leger (zie foto) bijna zonder munitie zat! Slechts een handjevol kogels hadden de strijdkrachten nog om kwaadwillenden buiten de grenzen te houden. België lag open als de schoot van een hoer in het Schipperskwartier van Antwerpen of de gevangenisdeur van Marc Dutroux. Zelden was er zo'n uitgelezen kans om met de minimale inzet van onze Luchtmobiele Brigade een afvallige provincie weer Heim ins Reich te brengen. Wat was er nou een mooier geschenk geweest voor de zeventigste verjaardag van Hare Majesteit Koningin Beatrix dan het herstel van haar koninkrijk, dat die vermaledijde Belgen zo wreed verstoord hadden met hun laffe afsplitsing in 1830? Niets toch?
Helaas ontbrak het weer eens aan assertiviteit bij de Nederlandse regering, waardoor er een andere oplossing voor onze zuiderburen gevonden moet worden. Welnu, die oplossing is eigenlijk vrij simpel. Het probleem van België is niet dat er teveel talen gesproken worden, maar dat het er eigenlijk te weinig zijn. Er zou nog één taal bij moeten; het Belgisch! Dat tribale geneuzel kan verzopen worden in de klodder mayonaise van de Europese geschiedschrijving, als de Belgen eindelijk eens hun eigen taal gaan verzinnen, zoals elk zichzelf respecterend land allang heeft gedaan. Ik stel voor dat een commissie met de knapste koppen van België - waaronder professor Barabas, professor Zonnebloem en het marketinggenie dat van een pissend beeldje in Brussel een internationale topattractie wist te maken - rond de tafel gaan zitten om een nieuwe, waarlijk Belgische taal te verzinnen.
Het Belgisch (werktitel:'Koeterwaals') zal een mengvorm moeten worden van het Frans, Nederlands en het Waals. Uit het Duits wordt alleen het woord Gründlichkeit overgenomen, want dat hebben de Duitsers wel verdiend. Het is aan de commissie de drie talen langs de meetlat te leggen en te beoordelen welk woord uit welke taal het mooist, het makkelijkst of het meest passend is. Geen eenvoudige opgave, maar voor de uitvinders van de friet in de puntzak en de Gironef lijkt het me geen onmogelijke missie.
Doordat het Belgisch een mengvorm van al gesproken talen wordt, zal het makkelijk aan te leren zijn. Vlaamse kinderen hoeven alleen maar onderwezen te worden in het Nederlands en het Belgisch en vice versa krijgen Waalse kinderen alleen nog maar onderricht in het Frans en het Belgisch. Het zal zijn alsof ze anderhalve taal leren in plaats van twee. In de tijd die ze uitsparen, kunnen de kinderen extra lessen krijgen in, om maar eens een dwarsstraat te noemen, zelfverdediging bijvoorbeeld.
Gezamenlijk één taal hebben zal wonderen doen voor het gemeenschapsgevoel, kijk maar hoe Friezen en Limburgers schouder aan schouder en met bossen wortelen samengeknoopt op de rood aangelopen koppen op de tribunes staan als Oranje voetbalt. Het Belgisch zal de taal der verbroedering worden. De nu monddode, pruttelende nationalistische onderbuik zal eindelijk met één mond kunnen spreken! De gespleten tong van het volgens Julius Caesar dapperste volk der Galliërs zal helen en Ambiorix zal brullend herrijzen in al zijn barbaarse oerkracht!
Het Nederlands, Frans, Waals en Duits kan gewoon door de respectievelijke stammen gesproken blijven worden, maar het Belgisch zal de taal van de staat en van de vereniging worden. De tolken, die nu hun brood verdienen met deze deerniswekkende taalverwarring, als wormen in een rottend lichaam, kunnen omgeschoold worden tot metaalbewerkers en kogels gaan gieten voor de Belgische strijdkrachten. Allez voilá, twee vliegen in één klap. Uiteraard zal het Belgisch niet van de één op de andere dag aangeleerd kunnen worden, maar koning Albert II zou per decreet een verplichte taalcursus kunnen afkondigen, alwaar de autochtone en de allochtone Belgen al struikelend over het lesmateriaal elkaar warm in de armen zullen sluiten. Wie neemt er volgende week wat lekkers mee?
Niet de Vlaamse leeuw zal wapperen als Tom Boonen zijn concurrentie weer eens de vernieling inrijdt met een oppermachtige spurt, maar het zwart-goud-rood zal de eer betonen. De Rode Duivels, die al jaren als kippen zonder kop over het veld rennen, waarschijnlijk compleet in de war door de tweetalige aanmoedigingen en instructies, zullen in het Belgisch worden toegezongen als Moussa Dembélé na een weergaloze solo door de Braziliaanse defensie tijdens de finale van de wereldbeker de Belgen naar de overwinning schiet. En mocht het Belgisch met succes België kunnen veroveren, dan ligt Europa aan haar voeten, want ook daar worden stammen al eeuwenlang verdeeld door taal en dialect. Zodra de Europese eenwording een feit is, zullen de Europeanen naar België wijzen en in het Belgisch zeggen: 'Kijk, daar in België begon het, daar is de Europese Droom als eerste uitgekomen.'
In 1915 schreef Jimmie Morgan de muziek en Thomas Hoier de tekst voor het nummer Don't bite the hands that feed you. Een vertolking van Billy Murray was redelijk populair toen Amerika nog neutraal was tijdens de Eerste Wereldoorlog. In de jaren veertig kreeg het tijdens de volgende grote oorlog in een nieuw jasje opnieuw bekendheid. Op YouTube staat een versie van Walter van Brunt uit 1915 (zie video).
Judy Garland zong het nummer in de film For Me and My Gal uit 1942, maar de scene werd uit de film geknipt. Dat de schaar erin ging, heeft mogelijk te maken met de tekst: die omvat in feite een oproep aan immigranten om zich aan te passen, of weer terug te keren naar het land van herkomst. Het klinkt bekend in de oren.
Last night, as I lay a sleeping, A wonderful dream came to me. I saw Uncle Sammy weeping For his children from over the sea; They had come to him, friendless and starving, When from tyrant's oppression they fled, But now they abuse and revile him, Till at last in just anger he said:
If you don't like your Uncle Sammy, Then go back to your home o'er the sea, To the land from where you came, Whatever be its name, But don't be ungrateful to me! If you don't like the stars in Old Glory, If you don't like the Red, White and Blue, Then don't act like the cur in the story, Don't bite the hand that's feeding you!
You recall the day you landed, How I welcomed you to my shore? When you came here empty handed, And allegiance forever you swore? I gathered you close to my bosom, Of food and of clothes you got both, So, when in trouble, I need you, You will have to remember your oath:
If you don't like your Uncle Sammy, Then go back to your home o'er the sea, To the land from where you came, Whatever be its name, But don't be ungrateful to me! If you don't like the stars in Old Glory, If you don't like the Red, White and Blue, Then don't act like the cur in the story, Don't bite the hand that's feeding you!
In honderd jaar tijd is er weinig veranderd. De toon van het huidige integratiedebat is bepaald niet milder. De teksten verschillen nauwelijks van elkaar, alsof dezelfde plaat keer op keer opnieuw wordt afgedraaid. Maar er is wel iets veranderd; de immigranten van toen zijn nu volledig veramerikaniseerd. Er is geen Amerikaan die zich nu nog druk maakt over de immigranten die in 1915 of 1940 zijn land binnenkwamen. Ze zijn van Uncle Sammy gaan houden. Integratie is klaarblijkelijk gewoon een kwestie van geduld.
Voor iemand die is opgegroeid met films als Close Encounters of the Third Kind (zie video), E.T., Star Wars en zelfs Alien is het wellicht niet raar dat ik een bijzondere fascinatie voor buitenaards leven heb ontwikkeld. Het is me zogezegd met de virtuele paplepel ingegoten. Die fascinatie heeft zich vooralsnog godzijdank niet geuit in het gewapend met Spockoortjes afstruinen van allerlei UFO-conferenties, of het angstig omspitten van de eigen ontlasting op zoek naar anale sondes, maar beperkte zich tot het volgen van nieuwsberichten over de zoektocht naar buitenaards leven en het laten draaien van SETI@home-software op mijn PC en laptop. Het nieuws tot dusver kan als volgt kort worden samengevat: er is (nog) niets gevonden.
Maar misschien gaat daar binnen de komende jaren verandering in komen, want de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA zal aanstaande donderdag met een Delta II raket de ruimtetelescoop Kepler de dampkring uitschieten. Kepler zal zich in een baan rond de zon nestelen en het vizier drieënhalf jaar lang richten op een groep van honderdduizend sterren in één van de grote spiraalarmen van onze Melkweg; de Cygnusarm (zie foto). De missie heeft maar één doel; gewapend met de beste telescoop die we ooit de ruimte instuurden, zal Kepler gaan speuren naar aardachtige exoplaneten. Alhoewel Kepler geen buitenaards leven zal kunnen waarnemen, zullen er mogelijk wel planeten ontdekt worden, die net als de aarde, een thuishaven kunnen bieden voor leven, en, wie weet, zelfs intelligent leven.
(Klik op de foto voor de grote versie.)
Sinds 1992 zijn er al meer dan 340 planeten buiten ons zonnestelsel ontdekt en vrijwel wekelijks komt daar een nieuwe bij. Voor die tijd was het überhaupt de vraag of er wel planeten buiten ons zonnestelsel bestonden, maar die vraag is inmiddels beantwoord. De overgrote meerderheid van deze exoplaneten zijn helaas onwaarschijnlijke kandidaten voor buitenaards leven. De ontdekte planeten zijn veelal gasreuzen als Jupiter, oftewel Joviaanse planeten, waarvan eigenlijk wordt aangenomen dat ze niet de juiste voorwaarden bieden voor het ontstaan van leven. Althans, dat geldt voor de gasreuzen zelf; hun manen zouden hiervoor wellicht beter geschikt zijn. Zo heeft een maan van Jupiter, Europa, een vloeibare oceaan onder zijn kilometers dikke ijskorst, waarin mogelijk dankzij vulkanische schoorstenen primitief leven aan het badderen is.
Doordat deze gasreuzen enorm groot en zwaar zijn, oefent hun zwaartekracht een meetbaar effect uit op de ster waar ze omheen draaien. De ster wiebelt een beetje en deze wobble valt waar te nemen met telescopen (zie animatie). De meerderheid van de exoplaneten is op deze manier ontdekt. Deze methode is echter minder geschikt om kleinere, minder massieve planeten mee te vinden. Kepler zal daarom exoplaneten proberen waar te nemen als ze tijdens een overgang het licht van hun ster een ietsiepietsie dimmen. Als planeten voor een ster langs bewegen schijnt de ster gedurende de transitie een fractie minder fel. De ster knipoogt als het ware even. Missieleider William Borucki legt het begeleid door de toepasselijke muziek van Sigur Ros in de volgende video kort uit.
Hoe miniem dat effect is, wordt duidelijk uit onderstaande video, waarin een overgang van Venus voor de zon uit 2004 te zien is. Venus heeft vrijwel dezelfde omvang als de aarde, maar valt vrijwel volledig in het niet bij de grootte van de zon. Zo zal het ook zijn bij de planeten waar Kepler op gaat jagen. Daarbij moet ook nog worden aangetekend dat de sterren die bestudeerd gaan worden op grote afstand van de aarde staan; tussen de dertig en duizend lichtjaar, waarbij een lichtjaar de afstand is die licht binnen een jaar aflegt; ongeveer tien biljoen (!) kilometer. De queeste van Kepler zal derhalve allerminst eenvoudig worden.
Aan de hand van het verminderde sterrenlicht kan met behulp van de Derde Wet van Johannes Kepler de baan en grootte van de ontdekte planeet worden vastgesteld. Niet elke aardachtige planeet is vervolgens een mogelijke kandidaat voor buitenaards leven. De exoplaneet moet zich ook nog binnen de bewoonbare zone van zijn ster bevinden. De afstand tussen planeet en ster moet zodanig zijn, dat het er niet te heet of te koud is. De planeet moet vloeibaar water kunnen herbergen, want dat is volgens astrobiologen een belangrijke voorwaarde voor het ontstaan van leven. Zo bevindt in ons zonnestelsel alleen de Aarde zich in de bewoonbare zone; van de andere drie aardachtige planeten zijn Mercurius en Venus veel te heet en Mars te koud, alhoewel er voor Mars zeker nog hoop bestaat.
Niet alleen Kepler gaat op planetenjacht. De in 2006 in een baan om de aarde gebrachte Frans/Europese ruimtetelescoop Corot speurt de Melkweg al af op zoek naar exoplaneten. Corot heeft echter niet de verfijnde capaciteiten van Kepler tot zijn beschikking, waardoor de gevonden planeten waarschijnlijk alleen tot de categorie gasreuzen zullen gaan behoren. Toch vond Corot in februari de tot dusver kleinste aardachtige planeet buiten ons zonnestelsel. Slechts twee maal zo groot als de aarde is COROT-Exo-7b, maar helaas draait hij zo dicht rond zijn moederster, dat het op het oppervlak van de planeet een onaangename 1000 graden Celsius is. Dat is zelfs te warm voor extremofiele bacteriën.
In 2007 maakte de ESO bekend dat het een planeet had ontdekt met een grondtelescoop in Chili waar mogelijk wel vloeibaar water op te vinden zou zijn. Gliese 581 c bevindt zich in de bewoonbare zone van zijn moederster en zou zodoende precies de juiste temperatuur kunnen hebben. Alhoewel de exacte massa nog een vraagteken blijft, is Gliese 581 c in ieder geval niet meer dan tien keer zo zwaar als de Aarde.
Het hyvesachtige sociale netwerk Bebo organiseerde vervolgens een actie om een signaal, of eigenlijk een soort welkomstgroet, naar de planeet te sturen (zie video). Dit signaal opgebouwd uit meer dan vijfhonderd boodschappen van Beboleden en enkele beroemdheden werd in augustus 2008 naar Gliese 581 c gestuurd. Daar zal de begroeting ter waarde van $40.000,- in 2029 arriveren. Helaas is inmiddels uit nader onderzoek gebleken dat het er door broeikasgassen waarschijnlijk te warm is voor leven, laat staan intelligent leven. Op een antwoord hoeven we zodoende niet te rekenen.
Hoeveel aardachtige exoplaneten Kepler gaat ontdekken, blijft voorlopig nog de vraag. Volgens Alan Boss, de auteur van The Crowded Universe, wemelt het in ons melkwegstelsel en in het heelal van de terrestrische planeten. Boss deed veel theoretisch onderzoek naar planeetvorming en schat het aantal aardachtige planeten in het heelal in de quadriljoenen. De kans dat er op één van die ontelbare planeten leven of zelfs intelligent leven is, lijkt erg groot. Mocht Kepler één of een aantal aardachtige planeten binnen de bewoonbare zone van een ster vinden, dan zullen toekomstige, nog geavanceerdere ruimtetelescopen die planeten gaan bestuderen. Wie weet staat er ergens op die planeten nu een wezen naar de sterren te turen, dat zich ook afvraagt of er nog ander leven is in het heelal.
In Long Beach te Californië wordt al sinds 1984 elk jaar de conferentie van TED georganiseerd. TED staat voor Technology, Engineering en Design, maar in de loop der jaren heeft de reikwijdte van TED zich verbreed, waardoor nu sprekers uit allerlei disciplines en werelden welkom zijn. Het gaat tijdens de conferentie om het uitwisselen van ideeën en visies - 'ideas worth spreading' is de subtitel van TED - en sprekers krijgen elk achttien minuten de tijd om hun verhaal te doen. Wetenschappers, politici, kunstenaars, uitvinders, futurologen, filosofen, schrijvers en journalisten; iedereen krijgt een veredeld kwartier om over zijn werk en passie te vertellen. De resultaten zijn vaak ronduit verbluffend.
Driehonderdzeventig TED talks zijn online te bekijken op wat misschien wel de beste website van het internet is: www.TED.com. De lezingen werden daar inmiddels meer dan negentig miljoen keer bekeken door vijftien miljoen bezoekers. Onder de sprekers bevinden zich vele bekende namen. Bill Clinton, Al Gore, Bill Gates, Google-oprichters Sergey Brin en Larry Page, Bono, Richard Dawkins en Jane Goodall; het is zo maar een greep uit een lange lijst van prominenten die hun opwachting maakten in Californië. Even langswippen in Long Beach is overigens geen optie; alleen leden van TED zijn welkom en voor een jaar lidmaatschap moest je in 2008 $6.000,- ophoesten. De organisatoren bekijken vervolgens of je wel relevant genoeg bent voor een zitplaats. De TED talks zijn op internet gelukkig gratis te aanschouwen.
Het zijn vaak de lezingen van relatief onbekende wetenschappers en uitvinders die het meest tot de verbeelding spreken. Zij bieden een blik op de nabije en soms ook verre toekomst. Hun visies zijn doorgaans verrassend optimistisch, behalve als onderwerpen als milieu en klimaat ter sprake komen, dan wordt de toon somber en dwingend en soms zelfs wanhopig. Daarentegen bieden de nieuwe technologieën die door wetenschappers en uitvinders gepresenteerd worden weer hoop en vooral verwondering op. Waar gaat het heen met de wereld? TED licht alvast een tipje van de sluier op.
Ik heb me zeker nog niet door alle driehonderdzeventig lezingen heen geworsteld, maar onderstaande selectie moet een aardig beeld geven van de rijkdom aan ideeën en inzichten die TED te bieden heeft. Achtereenvolgens vallen hieronder de TED talks van een futuroloog, een zwamvlokwetenschapper, een oorlogsfotograaf, een Zweedse professor op het gebied van de wereldgezondheid, een legendarische oceanologe en een Venezolaans jeugdorkest te bekijken. Voor iedereen die Engels kan verstaan, is het de moeite van het aanschouwen meer dan waard. Dat beloof ik.
Juan Enriquez: Beyond the crisis, mindboggling science and the arrival of Homo evolutis
Futuroloog Juan Enriquez mocht al meerdere malen zijn toekomstvisies komen weergeven tijdens een TED-conferentie. In deze lezing roept hij op tot een 'reboot' van de Amerikaanse samenleving en eigenlijk ook het opnieuw opstarten van de hele wereld. Hij bespreekt kort de oorzaken van de huidige kredietcrisis, deelt wat sneren uit naar politici en bankiers en bekritiseert het huishoudboekje van de Amerikaanse overheid, maar echt interessant wordt zijn talk pas als hij de duizenlingwekkende technologische ontwikkelingen van de afgelopen jaren in vogelvlucht doorneemt.
Binnenkort kunnen we doven weer laten horen en blinden weer laten zien. We zullen nieuwe organen kunnen kweken voor mensen die organen missen of waarvan de organen niet meer functioneren. Wetenschappers kunnen nu al synthetische cellen maken en beginnen te sleutelen aan het menselijke genoom. De enorme vooruitgang in de robotica stelt ons in staat robots te bouwen die nauwelijks nog te onderscheiden zijn van dieren. Volgens Enriquez staan we als gevolg hiervan op het punt een doorbraak mee te maken die zijn historische gelijke niet kent; de Homo Sapiens zal geleidelijk plaats maken voor de Homo Evolutis; de mens die zijn evolutie niet alleen controleert, maar ook zal sturen. Een nieuwe mens in een nieuwe samenleving is wat Enriquez in achttien fascinerende minuten betoogt.
Paul Stamets: 6 ways mushrooms can save the world
Bij paddenstoelen en schimmels denk je doorgaans aan de natte bosgrond tijdens een herfstwandeling of de dubieuze inhoud van een tupperware-bakje achterin de ijskast van een studentenhuis. Volgens wetenschapper Paul Stamets gaan schimmels echter de wereld redden! Hij laat in zijn TED talk zien hoe mycelium niet alleen een natuurlijke insecticide kan zijn, maar ook een belangrijke bron kan vormen voor antibiotica. En niet alleen bacteriën moeten vrezen voor schimmels, ook griepvirussen, waaronder H5N1 oftewel vogelgriep, zijn hun leven niet zeker.
Daarnaast kunnen schimmels zwaar verontreinigde grond binnen maanden weer omtoveren in een vruchtbare, schone bodem. Beter nog dan bacteriën zijn schimmels in staat chemische verontreiniging aan te pakken en vrij letterlijk op te lossen. Ook voor het energieprobleem heeft Stamets, die duidelijk niet op zijn gemak is voor een volle zaal, een schimmelende oplossing: econol. Uit het mycelium kan Stamets cellulose winnen, wat weer gebruikt kan worden als een basis voor brandstof. We kunnen onze groeiende vuilnisbelten met behulp van zwamvlokken omtoveren in beschimmelde broedplaatsen voor econol. Lang leve de paddenstoel!
James Nachtwey: Share a vital story with the world
Oorlogsfotograaf James Nachtwey ving de afgelopen twee decennia de meest afschuwelijke beelden op met de lens van zijn camera. In zijn lezing voor TED loopt hij alle brandhaarden langs die hij namens Time Magazine en Magnum bezocht en laat hij zijn meest sprekende foto's nog eens de revue passeren. Van Noord-Ierland tot Irak en van Rwanda tot een kindertehuis in Roemenië; Nachtwey maakte de ellende in de wereld zichtbaar voor het grote publiek. Rustig lezend vanachter zijn katheder vertelt hij zijn indrukwekkende verhaal ondersteund met vaak schokkende beelden.
Hans Rosling: Debunking third-world myths with the best stats you've ever seen
De Zweedse professor Hans Rosling laat met een wervelende show van bewegende statistieken en een goed gevoel voor humor zien dat het de goede kant op gaat in de wereld. Gezinnen in de derde wereld worden steeds kleiner en mensen leven overal langere en gezondere levens. Misvattingen over de derde wereld neemt hij met dansende taartdiagrammen in één klap weg. De wereld is drastisch aan het nivelleren geslagen en Rosling roept op tot een veel gedetailleerdere aanpak van het armoedeprobleem. Alleen de grafieken zijn het bekijken al meer dan waard.
Sylvia Earle: Here's how to protect the blue heart of the planet
Meer dan zesduizend uur zwom ze al onderwater; de legendarische oceanologe Sylvia Earle. Vol passie vertelt ze tijdens haar TED talk over de schoonheid en diversiteit van het leven in de oceaan en het belang van de gezondheid van dat leven voor ons eigen welzijn. Met schitterende beelden laat ze een wereld zien vol met bizarre en kleurrijke flora en fauna. Hoe bizar en wonderlijk precies laat ook David Gallo zien in een korte presentatie.
Helaas wordt het leven in onze oceanen ernstig bedreigd door overbevissing, vervuiling en global warming. Zo werd negentig procent van alle grote vissen in de afgelopen halve eeuw over de kling gejaagd. Voor elke kilo vis die gegeten wordt, wordt tien tot honderd kilo gedood. Earle draagt oplossingen aan, maar waarschuwt ook dat de komende tien jaar de belangrijkste van de komende tienduizend jaar zullen worden. Het is kortom nu of nooit. Twaalf procent van de landmassa is al beschermd gebied. Ook in de oceanen moeten we natuurreservaten creëren waar het leven zich in stand kan houden en herstellen. Ik laat de lekkerbekjes en haringen voorlopig even links liggen in ieder geval.
Gustavo Dudamel and the Teresa Carreño Youth Orchestra: A musical sensation from Venezuela
El Sistema is een langlopend project uit Venezuela waarmee de allerarmste kinderen door middel van muziekonderwijs een toekomst wordt geboden buiten de drugs en de misdaad. Het project is een groot succes en wist al meer dan honderdduizend kinderen een alternatief voor pessimisme te bieden. De onlangs als dirigent van het Los Angeles Philharmonic Orchestra aangestelde Gustavo Dudamel is een beroemd voorbeeld van het succes van het programma. Voor TED gaf het Teresa Carreño jeugdorkest een spetterend optreden. Muziek van de Russische componist Dmitri Sjostakovitsj en de Mexicaanse componist Arturo Márquez wordt met veel verve gespeeld. Kippenvel.
