Kopenhagen II (Vrouwen en kinderen eerst! )

In december komen in de Deense hoofdstad 190 wereldleiders bijeen om een nieuw klimaatverdrag te sluiten, dat de opvolger van het Kyoto-protocol moet worden. In Kopenhagen willen de wereldleiders maatregelen nemen die de opwarming van de aarde moeten indammen; we mogen op maximaal twee graden opwarming uitkomen. In mijn vorige blogbericht beschreef ik nog hoe de wereld eruit zal zien als Kopenhagen slaagt; een twee-gradenwereld betekent dode oceanen, massale migratie, honger, droogte en snikhete Europese zomers. Een flinke bak ellende dus.

De onderhandelingen die momenteel gaande zijn - en nogal stroef verlopen - zijn gebaseerd op de vierde IPCC rapportage, die twee jaar geleden gepresenteerd werd. Het wetenschappelijk onderzoek dat de basis vormde voor het onderzoek van de IPCC is ongeveer drie á vier jaar oud. Het werk van de IPCC werd in 2007 beloond met de Nobelprijs voor de Vrede, maar is inmiddels al net zo gedateerd als een mogelijk presidentschap van milieuridder Al Gore.

Het milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) presenteerde afgelopen donderdag een rapport dat wel gebaseerd is op het meest recente wetenschappelijke onderzoek. De metastudie van de UNEP legde de uitkomsten van 400 peer reviewed onderzoeken naast elkaar en trok nieuwe conclusies over de vaart en aard van de klimaatverandering. En die conclusies zijn ronduit zorgwekkend te noemen, beangstigend zelfs.

Volgens de UNEP zal de doelstelling van Kopenhagen om de temperatuurstijging bij twee graden te stoppen onhaalbaar blijken te zijn. Zelfs als de Verenigde Staten en de Europese Unie hun uitstoot van CO2 in 2050 met 80% hebben teruggebracht, en daar is momenteel absoluut geen sprake van, zal rond het jaar 2100 de global warming de wereld gemiddeld vijf á zes graden warmer hebben gemaakt. De onderzoekers gaan ervan uit dat vooral ontwikkelingslanden weinig trek zullen hebben in een forse CO2-reductie. Alleen al China zou verantwoordelijk worden voor twee van de zes graden temperatuurstijging. En die andere opkomende supermacht, India, ligt momenteel op koers om de CO2-uitstoot in 2030 te verdrievoudigen.

De studies die de UNEP onder de loep nam, laten zien dat de ijskappen op de Noord- en de Zuidpool en op Groenland veel sneller smelten dan tot nu toe werd aangenomen. 'Global warming is accelerating in ways that we are not anticipating,' zo meldde Robert Corell, één van 'Amerika's meest prominente klimatologen' die toezicht hield op het onderzoek, afgelopen donderdag aan de nieuwszender MSNBC. Achim Steiner, het hoofd van de UNEP, deed er nog een schepje bovenop: 'We are headed toward very serious changes in our planet.

Alleen als de rijke landen hun emissie met 80% terugbrengen en de armere landen met 50% zal de temperatuurstijging misschien aan het einde van deze eeuw blijven steken op drie graden. Het probleem is, dat er in de drie-gradenwereld allerlei feedbackmechanismen in werking zullen treden, waardoor het proces van global warming oncontroleerbaar wordt en de temperatuur automatisch zal doorstijgen naar vijf en dan zes graden.

Het is moeilijk te voorspellen hoe de zes-gradenwereld eruit zal zien, al biedt het verre verleden mogelijk een blik op de toekomst. Tijdens het Paleoceen-Eoceen Thermisch Maximum 56 miljoen jaar geleden steeg de temperatuur ook met zes graden, al ging dat destijds veel geleidelijker dan nu; het opwarmen gebeurde binnen 20.000 jaar in plaats van een eeuw. Fruitbomen groeiden op Groenland en er zijn fossielen uit die periode gevonden van schildpadden en krokodillen binnen de poolcirkel van Canada. De polen waren volledig ijsvrij, met als gevolg een drastische stijging van de zeespiegel. De landmassa tussen de poolcirkels was veranderd in een grote woestijn. Er was geen plaats voor miljarden mensen in ieder geval.

Zorgwekkender nog is wat er zal gebeuren met het methaanijs dat nu nog in grote hoeveelheden in de oceaanbodem opgeslagen ligt. Als de oceanen warmer worden - tijdens het Paleoceen-Eoceen Thermisch Maximum was de temperatuur van het water in de Noordelijke IJszee een aangename 20 graden Celsius - dan ontsnapt het methaan met veel geweld aan de oceaanbodem en zal het met gigantische ontploffingen in de atmosfeer vrijkomen. Ter vergelijking: de kracht waarmee dit kan gebeuren is 10.000 keer groter dan die van ons totale kernwapenarsenaal.

Tijdens de Perm-Trias-massa-extinctie 250 miljoen geleden stierf bijna 95% van al het leven uit; het is de grootste uitstervingsgolf die de aarde ooit gekend heeft. Ook toen was het gemiddeld 'maar' zes graden warmer. Klimaatverandering was destijds één van de boosdoeners en al valt het momenteel onmogelijk te zeggen of de geschiedenis zich op dezelfde wijze zal herhalen, het valt helaas ook niet uit te sluiten. Sterker nog, volgens de meeste biologen zitten we al middenin de zesde grote uitstervingsgolf uit de geschiedenis van de aarde: de Holoceen-extinctie. Nooit eerder stierven er zoveel diersoorten zo snel uit. In 2100 is mogelijk de helft van de alle soorten verdwenen...

De paleontoloog Peter Ward laat in onderstaande video zien dat de voorgaande massale uitstervingen ook veroorzaakt werden door klimaatverandering. Naast methaan wijst hij op waterstofsulfide als oorzaak van veel ellende.



Kortom, Kopenhagen zou zo maar eens het belangrijkste verdrag uit de geschiedenis van de mensheid kunnen worden. Een opwarming van de aarde met drie, vier, vijf of zes graden staat simpelweg gelijk aan zelfmoord.

Kopenhagen

Vanochtend was ik aanwezig bij een zogenaamde flash mob op de Grote Markt hier in Groningen. De ongeveer vijftig aanwezigen wilden een Groningse 'wake up call' geven aan de wereldleiders die morgen bijeenkomen voor een belangrijke klimaatconferentie in New York. Om vijf voor twaalf lieten ze hun mobiele telefoons rinkelen, piepen en jengelen om aandacht vragen voor de noodzaak maatregelen te nemen om het proces van global warming te beteugelen. Het gebeurde allemaal in de gloed van een bijzonder aangename en opvallend warme septemberzon.

Of het zal helpen? Waarschijnlijk niet, al heeft Noam Chomsky ooit beweerd dat elk protest, hoe klein ook, effect heeft, als een zandkorreltje in het raderwerk. En wie ben ik om hem tegen te spreken?

Erg goed nieuws komt er vooralsnog niet uit The Big Apple. De voorzitter van de Europese Commissie waarschuwde vandaag dat de onderhandelingen voor een nieuw klimaatakkoord 'gevaarlijk dicht bij een impasse zitten'. In december moeten 190 landen in Kopenhagen hun handtekening onder de opvolger van het Kyoto-protocol zetten, maar vooralsnog ziet het er somber uit.

Ik moet bekennen dat ik mij tot voor kort nooit zoveel zorgen maakte over global warming. Gewoon de dijken wat ophogen en elke lente eerder Rokjesdag; het leek na- en voordelen te hebben. Misschien komt het door het 'warming'-gedeelte. Warmte associeer je toch sneller met zomer, liefde, gefriemel onder de dekens en vakantie, dan met honger, dood, droogte of overstromingen.

Voor wie nog niet genezen is van de 'het zal wel loslopen'-mentaliteit raad ik van harte het boek Zes Graden van Mark Lynas aan. Lynas is geen klimatoloog, maar een Engelse journalist met een graad in de politicologie, wat hem misschien een wat onwaarschijnlijke pleitbezorger van de gevaren van global warming maakt. Overspoeld door een stortvloed aan tegenstrijdige mediaberichten besloot hij zijn eigen onderzoek in te stellen. Mark Lynas worstelde zich vervolgens door honderden wetenschappelijke studies heen. Het resultaat was volgens de Royal Society het beste wetenschapsboek van 2008.

In Zes Graden kiest Lynas voor een erg goede invalshoek. Hij beschrijft op basis van de door hem bestudeerde wetenschappelijke artikelen wat er zal gebeuren als de temperatuur gemiddeld met één, twee, drie, vier, vijf of zes graden zal stijgen. Bij elke graad geeft hij weer hoe de wereld zal veranderen en welke regio's het meest getroffen zullen worden. Bij één graad valt het allemaal nog wel mee; bij zes graden betreden we de hel volgens Lynas, en zal de menselijke beschaving in zijn voorbestaan bedreigd worden.

Het nieuwe akkoord dat in Kopenhagen zal moeten worden gesloten wil de opwarming van de aarde beperken tot twee graden. Sinds het begin van het Industrieel Tijdperk is het gemiddeld al 0,8 graden Celsius warmer geworden. Als Kopenhagen slaagt, en daar heeft het zeker niet alle schijn van, dan krijgen we er dus nog 1,2 graden bij.

Een gemiddelde stijging van de temperatuur met twee graden, of zoals Lynas het beschrijft de twee-gradenwereld, levert al genoeg ellende op. 125.000 jaar geleden was de ijskap van Groenland volledig gesmolten. Het was destijds gemiddeld één á twee graden warmer dan nu. Die ijskap zal als Kopenhagen een succes wordt, mogelijk weer smelten, met als gevolg een uiteindelijke stijging van de zeespiegel met zeven meter. Nederland zal derhalve fors moeten investeren in een nieuw Deltaplan, anders houden we als land simpelweg op te bestaan. En dat is het vooruitzicht als Kopenhagen slaagt...

In de twee-gradenwereld worden onze oceanen woestijnen. De koolstof in de atmosfeer wordt geabsorbeerd door het zeewater, waardoor de oceanen langzaam zullen verzuren. In het verzuurde water kunnen plankton en schelpdieren niet leven, waardoor de basis van de voedselketen verdwijnt en alle grotere organismen zullen uitsterven. De koraalriffen zijn in de twee-gradenwereld ten dode opgeschreven.

De Europese zomers zullen gemiddeld net zo warm zijn als die van 2003, toen 30.000 Europeanen door de hitte bezweken. In de toekomst zullen de extreme zomers nog veel warmer zijn en mogelijk honderdduizenden doden claimen. De bosbranden die nu het Middellandse Zeegebied al teisteren, zullen in grootte en frequentie gaan toenemen. In de Verenigde Staten zal de eeuwige sneeuw op de toppen van de Rocky Mountains smelten en staten als Californië met enorme droogte te kampen krijgen. De Amerikaanse Midwest, nu nog de graanschuur van Amerika, is dan allang veranderd in een zandvlakte. Lynas voorspelt hongersnoden, migratiestromen en massale sterfte; als Kopenhagen een succes wordt...

Mocht Kopenhagen geen succes worden, zoals het Kyoto-protocol ook mislukt is, dan wacht ons en in ieder geval onze kinderen en kleinkinderen een donkere toekomst. Bij drie graden treden er allerlei feedbackmechanismen in werking, waardoor het proces van global warming definitief oncontroleerbaar wordt en vooral zichzelf zal gaan versterken. In de drie-gradenwereld droogt het Amazonegebied uit en zal het in 'epische bosbranden' verdwijnen. Alle koolstof die daarbij vrijkomt, zal zich in de atmosfeer ophopen en het broeikaseffect versterken. In de toendra's van Siberië zal daarnaast een duizelingwekkende hoeveelheid methaan dat nu nog vastgevroren in de permafrost ligt, bubbelend aan de grond ontsnappen. Methaan is 21 keer beter in het vasthouden van warmte dan koolstof; de temperatuurstijging zal de pan uit escaleren.

Afijn, de twee-gradenwereld waar we nu voor gaan kiezen, is tenminste nog een leefbare wereld. Boven de drie graden is de ramp niet meer te overzien. Bij het hoofdstuk over de zes-gradenwereld citeert Lynas een passage uit Dante's Inferno. De wereld die hij beschrijft lijkt in niets meer op onze huidige planeet.

Zes Graden is geen fijn boek om voor het slapengaan open te slaan. Het leest als het scenario van een absurde rampenfilm. Jammer genoeg spelen we zelf de hoofdrol en zijn de begintitels allang van het scherm verdwenen; global warming vergt nu al 300.000 slachtoffers per jaar en dat zullen er alleen maar meer worden.

We mogen blij zijn als de heren en dames wereldleiders het in december eens worden in Kopenhagen. Maar er zal zelfs in het meest positieve geval geen reden voor feest zijn.