Column 6: Frank

Voor de podcast Grote Markt 1 van OOG over politiek in de gemeente Groningen was ik zes keer columnist. Beluister de podcast van december 2022 op Spotify.

Als het over drugs gaat denk ik aan Frank.

Frank met zijn babyface en donkere krullen. Een populaire jongen bij Albertus en de faculteitsvereniging. De meisjes fladderden altijd als vlinders om hem heen. Hij deed leuke commissies en studeerde zonder al te veel vertraging af als bedrijfskundige.

Frank had de pech dat hij afstudeerde toen de bankencrisis op zijn hoogtepunt was. Even zat niemand te wachten op een pas afgestudeerde bedrijfskundige.

Verwachtingen over carrière, geld en status werden naar beneden bijgesteld. Frank vond een baan zonder uitdaging.  Het was simpelweg wachten tot het tij weer zou keren.

Gelukkig waren daar de weekenden. Die begonnen vaak al op donderdag, want ach, de vrijdag kwam je wel door met een kater.

Frank leefde zo steeds meer van weekend naar weekend. Van feest naar feest.

En daar hoorde een pilletje bij. Iedereen deed het toch? Geluk en energie in tabletvorm. Goedkoper dan een biertje aan de bar.

En lang ging dat ook goed. Soort van. Hij moest alleen wel steeds meer pilletjes slikken om het geluk te vinden.

Toen ging het mis. Frank kreeg een psychose. Hij was even weg, terug bij zijn ouders.

En ging daarna op dezelfde voet door. Frank was Frank niet meer. Hij was stiller geworden en steeds vaker in de war, de weg kwijt, soms zelfs letterlijk. Dan stapte hij in de verkeerde trein of stapte hij uit bij het verkeerde station.

Hij herkende vrienden niet meer. Raakte soms in paniek om niets.

En op een dag was Frank verdwenen. Binnen no time was er een app-groep met meer dan 50 leden. Waar is Frank? Waar heb je hem voor het laatst gezien? Iedereen zocht mee.

Een paar dagen later werd Frank gevonden. Door wandelaars in een natuurgebied.

Hij had zijn mooiste pak aangetrokken. Want zo wilde hij gevonden worden. Zijn afscheidsbrief had hij netjes geplastificeerd.

Op de begrafenis sprak de vader van Frank over die stomme pilletjes. We huilden allemaal. Hadden we niet meer moeten doen?

Sindsdien denk ik bij elk debat over drugs aan Frank. Wat had Frank kunnen redden? Had ander beleid hem geholpen? Waren de pilletjes de oorzaak of versterkten ze iets waar hij toch al aan leed?

Een pilletje, een wijntje, een peukje, een jointje - we gebruiken verkleinwoorden voor de drugs die we gebruiken, sommige legaal, andere illegaal. Koosnaampjes voor een ongezonde verslaving.

Nog steeds denk ik dat legaliseren de beste optie is. Maai het gras onder de voeten van de criminelen weg. Maak een einde aan de schemereconomie, waarin drugsgeld wordt wit gewassen. Een justitieapparaat waarvan de helft van de inzet opgaat aan het bestrijden van drugs.

Houd toezicht op productie en verkoop. Maak het veiliger. Vertel de verhalen van de mensen bij wie het misgaat.

Het is een illusie te denken dat een samenleving zonder roesmiddelen kan bestaan. Die samenleving heeft nog nooit bestaan. In de oudste beschavingen brouwde men al bier.

Even ontsnappen aan het dagelijks leven, met vrienden in de kroeg, op de dansvloer van een feest. We hebben het blijkbaar soms nodig.

Dan ben je niet zielig, dan ben je simpelweg mens.

Maar laten we er ook eerlijker over zijn. Dat een pilletje niet zo vrijblijvend is. En laten we beter naar elkaar omkijken. Signalen herkennen dat het misgaat.

Het is echt niet cool, als je de controle over je leven verliest.

Zoals Frank, die het leven losliet.

Column 5: Herdenken

Voor de podcast Grote Markt 1 van OOG over politiek in de gemeente Groningen was ik zes keer columnist. Beluister de podcast van mei 2022 op Spotify

Hoe lang geleden is de Tweede Wereldoorlog? Het lijkt soms al zo ver weg. 

Maar laten we kijken naar Mick Jagger. Mick Jagger is geboren in de Tweede Wereldoorlog. In de zomer van 1943, toen de oorlog nog niet verloren of gewonnen was.\

De Tweede Wereldoorlog is zo maar één Mick Jagger geleden.

Het kunstwerk Ook hier van Peter de Kan zit een beetje verstopt in een zijmuur in het steegje tussen nummer 9 en nummer 11.

Kunstenaar Peter de Kan heeft daar het woord ‘weggehaald’ laten frezen uit het baksteen. Het woord is zo letterlijk weggehaald uit de muur.

Weggehaald verwijst naar de 3000 joodse Groningers, die in een paar razzia’s uit hun huizen werden gehaald en op transport gesteld, eerst naar Westerbork, en daarna verder naar het oosten, naar nachtmerries als Auschwitz en Sobibor. Daar werden deze Groningers bijna allemaal vermoord. Mannen, vrouwen, kinderen, baby’s…

Maar een paar honderd joodse Groningers overleefde de hel van de holocaust.

Dat het kunstwerk wat verstopt zit, is doelbewust; passanten lopen er zo aan voorbij, die gruwelijke geschiedenis van deze massamoord. Je denkt er niet aan tijdens het shoppen. De Kan heeft het woord weggehaald ook nog eens tussen haakjes gezet. Naast het winkelen gebeurde dit ook hier, zo lijkt hij te zeggen.

Het kunstwerk krijgt nog meer gewicht, als je leest dat in het pand aan de Folkingestraat 11 de joodse kleuterschool zat.

Van die kinderen, net als hun vaders en moeders, ooms en tantes, opa’s en oma’s weten we de namen niet meer. Ze zijn in elk geval geen onderdeel van ons collectieve geheugen.

Van veel joodse Groningers weten we die namen nog wel. 

Toen Nederland de Bataafse Republiek heette en een vazalstaat van Frankrijk was, grofweg drie Mick Jaggers geleden, kregen joodse Nederlanders dezelfde rechten als de rest van ons.

Izaac van Deen werd de eerste joodse hoogleraar van Nederland aan de Rijksuniversiteit Groningen. En Aletta Jacobs, geboren in een joods gezin in Sappemeer, de eerste vrouwelijke student aan onze universiteit.

Jozef Israëls is nog steeds de beroemdste Groningse kunstenaar en stond bekend als de joodse Rembrandt of de Rembrandt van de 19e eeuw. En de naam van Julia Culp, die aan het begin van de vorige eeuw de joodse nachtegaal werd genoemd en optrad in het Witte Huis van president Woodrow Wilson en in een uitverkocht Carnegie Hall? Kennen we die nog?

Geboren aan de Folkingestraat nummer 59. 

We onthouden de naam van Hans Wijnberg, die door nobelprijswinnaar Ben Feringa  genoemd werd als zijn geestelijk vader aan de universiteit.  Wijnberg werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gerekruteerd door een voorloper van de CIA en zijn sabotage-acties in Oostenrijk zouden Quentin Tarantino geïnspireerd hebben om Inglourious Basterds te maken; de joodse hoogleraar Wijnberg als inspiratiebron voor deze absurde joodse wraakfantasie.

En Jacques Wallage natuurlijk, hij was jarenlang burgemeester. Je ziet hem nog wel eens een ommetje maken door de stad, door zijn stad.

Het is maar een beperkte opsomming, deze namen van joodse Groningers en hoe groot hun impact op Stad is geweest. Hoe vergroeit en vervlochten joodse en Groningse geschiedenis zijn.

Maar de namen van die 3000 joodse Groningers die weggehaald zijn…

De stolpersteine in de Wassenberghstraat zijn monumenten bedoeld om over te struikelen en de daar weggevoerde bewoners te gedenken. Er liggen er drie naast elkaar vlakbij mijn oude studentenhuis. Op de middelste staat de naam van Erna Meta van Dantzich.

Geboren in 1942.

Waarschijnlijk liepen de vader en moeder van Erna met hun dochter in de kinderwagen door het nabijgelegen Noorderplantsoen. Erna kon misschien alleen nog maar brabbelen, stond wankel op haar spekbeentjes, met rode wangen van de doorkomende tanden en kiezen, toen zij en haar ouders werden weggevoerd.

Of ze tegengestribbeld hebben, geschreeuwd of gekrijst, of dat ze gelaten hun lot ondergingen - we weten het niet.

We weten wel dat de Groningse Erna precies één Mick Jagger geleden werd vermoord in Sobibor. Op 21 mei 1943. En alleen maar omdat ze joods was.

Erna Meta van Dantzich. Ik probeer ook haar naam te onthouden.

Column 4: Achterkamertjescoalitie

Voor de podcast Grote Markt 1 van OOG over politiek in de gemeente Groningen was ik zes keer columnist. Beluister de podcast op Spotify.

Ik moest laatst denken aan The Circle, een toekomstroman van de Amerikaanse schrijver Dave Eggers. Daarin schetst Eggers een angstaanjagend beeld van hoe de doorontwikkeling van tech giganten als Facebook en Google er mogelijk uit zou kunnen zien in de nabije toekomst.

In één van de verhaallijnen laat Eggers politici volledig transparant worden. Door een apparaat om te hangen, waarmee ze altijd online zijn, 24 uur per dag, 365 dagen per jaar. zou achterkamertjespolitiek en corruptie kunnen worden uitgebannen. Geen geheime deals meer! Het verdwenen vertrouwen in de politiek in één klap hersteld!

Waarom dacht ik aan dit - ook volgens Eggers - onzalige plan? 

Nou, het Centraal Planbureau bracht onlangs het nieuws naar buiten dat rijke Nederlanders veel minder belasting betalen dan arme Nederlanders. Percentueel gezien dan. De rijkste tien procent betaalt 36% van het riante bruto jaarinkomen aan de fiscus. De armste 50% betaalt maar liefst 55% van het bruto inkomen aan de staatskas. 20 procentpunten en een wereld van verschil.

Dat dit een stukje eerlijker kan, lijkt overduidelijk, zelfs als je erg vermogend bent.

Er bestaat een relatief eenvoudige oplossing: laten we meer vermogensbelasting heffen. Het is niet eerlijk dat we loon uit werk veel en veel zwaarder belasten dan inkomen uit vermogen. Een euro die je verdient uit werk, verdwijnt grotendeels in de belastingpot. Een euro verdient uit vermogen, wordt nauwelijks belast. Daar kan je weer meer vermogen mee opbouwen.

Rijke mensen worden zo slapend nog rijker. En arme mensen kunnen zich een slag in de rondte werken, maar zullen nauwelijks profiteren. 

In de huidige Haagse regeringscoalitie waren D66, ChristenUnie en CDA voor het zwaarder belasten van vermogen. Alleen de VVD had in haar verkiezingsprogramma twijfels over deze fiscale verschuiving, maar was ook niet mordicus tegen. Zo staat er in het verkiezingsprogramma van de liberalen: De vaak gehoorde roep om meer belasting op vermogen en minder op arbeid biedt geen volledige oplossing.

Nou, geen volledige oplossing dus die vermogensbelasting, maar ze hadden ook kunnen schrijven: biedt maar een deel van de oplossing.

Je zou denken dat een uitkomst van de onderhandelingen zou moeten zijn, dat deze coalitie vermogen zwaarder zou gaan belasten. Ze waren allemaal vóór of in ieder geval zoals de VVD een beetje voor. 

Draagvlak in de Kamer is er ook buiten de coalitie. Het was een breed gedragen eerlijkere manier van belasten geweest. Iedereen blij, toch?

Maar ergens tijdens de onderhandeling is belasting op vermogen gesneuveld. De oneerlijke situatie wordt niet eerlijker. En waarom?

Dat we weten het niet precies. De onderhandelaars hadden helaas geen apparaat omgehangen zoals Eggers beschrijft.

Nadat tijdens verkiezingen de ramen en deuren wijd openstaan, wordt de dag na de uitslag alles weer potdicht getimmerd. We mogen niet meekijken en - luisteren hoe de verschillende belangen worden afgewogen, welk belang waarvoor wordt ingeruild. Hoe onderhandeld wordt over inhoud en mensen - wie mag welke post waarom bekleden?

We gaan van transparante waarden tijdens de campagne, naar volledig opake, ondoorzichtige coaltieonderhandelingen.

Deze geslotenheid speelt ook op lokaal niveau. In Groningen zijn de onderhandelingen ook begonnen met grootste partij GroenLinks in de bestuurdersstoel.

Na de debatten, het flyeren, het aanbellen en de stortvloed aan Tweets, Facebookberichten en Instastories, is het nu stil geworden. En dan, na een draagtijd van een paar weken, wordt een coalitieakkoord geboren. Daarin zijn keuzes gemaakt, waarvan we mogelijk nooit zullen weten waarom ze zo gemaakt zijn. 

De coalitiepartijen zullen vooral wijzen, op wat zij elk uit de onderhandelingen hebben gesleept. Meer groen! Een tram naar Zernike! Een armoede-aanpak als een grondexploitatie! Een muziekcentrum met bovenregionale aantrekkingskracht! Duizenden woningen! Solide financiën! Basisbanen en verrijkte schooldagen!

Minder snel zullen ze toegeven waar ze hebben moeten toegeven; welke rondgetetterde politieke waarde gesneuveld is ten faveure van een akkoord, of een wethouderspost.

Wat zou het mooi zijn om daar inzicht in te krijgen.

Het omhangen van een apparaat dat zorgt voor 24/7 transparantie is wel heel extreem. Is er niet een andere oplossing? Een woordelijk verslag dat bijvoorbeeld pas jaren later openbaar wordt gemaakt? Dan is de politieke angel er wel uit en blijft imagoschade voor die arme, kwetsbare bestuurders beperkt. 

Een kijkje in dit soort afgesloten processen zou ons kunnen helpen te begrijpen hoe de wereld in elkaar steekt. Waarom een bepaalde koers gekozen is. Welke afwegingen zijn gemaakt die dan onze werkelijkheid bepalen.

Waarom vermogens niet belast worden bijvoorbeeld, terwijl iedereen dat wil.

Column 3: Protest

Voor de podcast Grote Markt 1 van OOG over politiek in de gemeente Groningen was ik zes keer columnist. Beluister de podcast van februari 2022 op Spotify.

"Ach, dat heeft toch geen zin”. Het was een veelgehoorde opmerking in mijn omgeving toen ik zei mee te willen lopen met de fakkeloptocht van 15 januari. Maar daar ging ik, met vier lagen kleding aan en een druipende fakkel, langs in de microfoon brullende SP’ers, langs applaudisserend publiek en langs een erehaag van trekkers, protesteren tegen de Haagse minachting voor ons gevoel van eigenwaarde.

Ik zou er zo wat deugpunten mee kunnen scoren op social media, een selfie met strenge blik, ware het niet dat mijn metgezel in deze fakkeloptocht een berichtje kreeg dat café De Bres open was - terwijl dat eigenlijk ook nog niet mocht. De keuze werd: onze ronde afmaken of lekker aan de toog in een warm café?…Wij kozen ervoor om die avond een dubbel protest te doen.

Maar heeft het zin, protesteren?

Noam Chomsky, de inmiddels hoogbejaarde taalkundige en politiek activist, zegt van wel. Sterker nog, elke vorm van protest, hoe klein ook, heeft zin. Alles strooit zand in de raderen van de machine. 

Groningen heeft een rijke geschiedenis als het gaat om actievoeren. Zo vochten de inwoners van de Hortusbuurt decennialang tegen de ambities van de Rijksuniversiteit Groningen; die dreigde hun eeuwenoude wijk in de jaren zestig van de vorige eeuw op te slokken en plat te walsen. De buurt won. Tot drie keer aan toe.

Of wat te denken van de acties van het Woonschepen Comité Groningen negen een door de gemeente in 1994 aangekondigde verdubbeling van het liggeld? 2 ton aan guldens moest de maatregel opleveren. Negentig procent van de waterbewoners, van dobberende yup tot lekkende punker, verenigde zich in het gezamenlijk verzet. 

Het Woonschepen Comité wist met tal van ludieke acties veel sympathie in de rest van de stad te kweken en bracht zelfs het college aan het wankelen. Hoogtepunt van de acties was het plaatsen van een woonark recht tegenover het stadhuis op de Grote Markt. De gemeente wilde twee ton? De gemeente kreeg vijftien ton voor de kiezen! Recht voor het bordes. In your face!

Woonark De Volharding bleef liggen tot de ME de opdracht kreeg het vaartuig te verwijderen. Het college haalde bakzeil uit angst voor hun dobberende stadsgenoten en de verdubbeling van het liggeld was voorlopig van de baan.

Of wat te denken van Mevrouw Kiki? Je kunt er wat om gniffelen, haar tirades en rare acties, tenzij je Dig Ishta heet natuurlijk, maar elke keer als ik de nieuwe plannen voor de Grote Markt zie, dan denk ik aan de boom voor de V&D die een hap lijkt te nemen uit de weg. Het was mevrouw Kiki die de boom redde van de kap en zo voor de rare hap in de weg zorgde. En kijk nu eens: er worden straks weer veel meer bomen geplant op de Grote Markt! Ze is niet koekoek, maar visionair.

En kijk ook maar naar de verfspetters op het dak van Mr Mofongo’s; restanten van de verfbommen die actievoerders vanuit het Calmershuis naar de ME wierpen in 1990, tijdens de grootste na-oorlogse veldslag in onze binnenstad. OK, de krakers kregen hun zin niet, maar het protest werd op journaals over de hele wereld uitgezonden.

Of nu, de breed gedragen actie om kinderhartchirugie te behouden voor Groningen. Je kunt je haast niet voorstellen dat Den Haag het dwaze plan om 75 jaar nabije expertise weg te centraliseren gaat doorvoeren. Toch?

Nee, actievoeren zit in het dna van Groningers. En lijkt vaak genoeg vruchten af te werpen.

Maar de fakkeloptochten zijn inmiddels te lief, te vaak herhaald om nog de gewenste impact te hebben. Erger nog, de beelden zijn vooral voer voor allerlei fake news verspreiders, die net doen alsof het om protesten van wappies tegen coronabeleid gaat. 

Het is tijd om ons protest meer in your face te doen. Om onze Groningse volharding midden voor het bordes van het Randstedelijk bewustzijn te kwakken, in het centrum van de macht.

Laten we geen rondjes om de Diepenring lopen, maar met bussen vol Groningers en al die trekkers afreizen naar bijvoorbeeld Amsterdam, en daar de rondjes lopen over de ringweg, de A10, langs de Zuidas, over het IJ, totdat die Randstedelijke hoogmoed als de muren van Jericho in elkaar dondert en niemand meer schamel kan doen over het onrecht dat Groningen is aangedaan. 

Dat zou pas passen in onze Groningse traditie van protest.