TED

In Long Beach te Californië wordt al sinds 1984 elk jaar de conferentie van TED georganiseerd. TED staat voor Technology, Engineering en Design, maar in de loop der jaren heeft de reikwijdte van TED zich verbreed, waardoor nu sprekers uit allerlei disciplines en werelden welkom zijn. Het gaat tijdens de conferentie om het uitwisselen van ideeën en visies - 'ideas worth spreading' is de subtitel van TED - en sprekers krijgen elk achttien minuten de tijd om hun verhaal te doen. Wetenschappers, politici, kunstenaars, uitvinders, futurologen, filosofen, schrijvers en journalisten; iedereen krijgt een veredeld kwartier om over zijn werk en passie te vertellen. De resultaten zijn vaak ronduit verbluffend.

Driehonderdzeventig TED talks zijn online te bekijken op wat misschien wel de beste website van het internet is: www.TED.com. De lezingen werden daar inmiddels meer dan negentig miljoen keer bekeken door vijftien miljoen bezoekers. Onder de sprekers bevinden zich vele bekende namen. Bill Clinton, Al Gore, Bill Gates, Google-oprichters Sergey Brin en Larry Page, Bono, Richard Dawkins en Jane Goodall; het is zo maar een greep uit een lange lijst van prominenten die hun opwachting maakten in Californië. Even langswippen in Long Beach is overigens geen optie; alleen leden van TED zijn welkom en voor een jaar lidmaatschap moest je in 2008 $6.000,- ophoesten. De organisatoren bekijken vervolgens of je wel relevant genoeg bent voor een zitplaats. De TED talks zijn op internet gelukkig gratis te aanschouwen.


Het zijn vaak de lezingen van relatief onbekende wetenschappers en uitvinders die het meest tot de verbeelding spreken. Zij bieden een blik op de nabije en soms ook verre toekomst. Hun visies zijn doorgaans verrassend optimistisch, behalve als onderwerpen als milieu en klimaat ter sprake komen, dan wordt de toon somber en dwingend en soms zelfs wanhopig. Daarentegen bieden de nieuwe technologieën die door wetenschappers en uitvinders gepresenteerd worden weer hoop en vooral verwondering op. Waar gaat het heen met de wereld? TED licht alvast een tipje van de sluier op.

Ik heb me zeker nog niet door alle driehonderdzeventig lezingen heen geworsteld, maar onderstaande selectie moet een aardig beeld geven van de rijkdom aan ideeën en inzichten die TED te bieden heeft. Achtereenvolgens vallen hieronder de TED talks van een futuroloog, een zwamvlokwetenschapper, een oorlogsfotograaf, een Zweedse professor op het gebied van de wereldgezondheid, een legendarische oceanologe en een Venezolaans jeugdorkest te bekijken. Voor iedereen die Engels kan verstaan, is het de moeite van het aanschouwen meer dan waard. Dat beloof ik.

Juan Enriquez: Beyond the crisis, mindboggling science and the arrival of Homo evolutis

Futuroloog Juan Enriquez mocht al meerdere malen zijn toekomstvisies komen weergeven tijdens een TED-conferentie. In deze lezing roept hij op tot een 'reboot' van de Amerikaanse samenleving en eigenlijk ook het opnieuw opstarten van de hele wereld. Hij bespreekt kort de oorzaken van de huidige kredietcrisis, deelt wat sneren uit naar politici en bankiers en bekritiseert het huishoudboekje van de Amerikaanse overheid, maar echt interessant wordt zijn talk pas als hij de duizenlingwekkende technologische ontwikkelingen van de afgelopen jaren in vogelvlucht doorneemt.

Binnenkort kunnen we doven weer laten horen en blinden weer laten zien. We zullen nieuwe organen kunnen kweken voor mensen die organen missen of waarvan de organen niet meer functioneren. Wetenschappers kunnen nu al synthetische cellen maken en beginnen te sleutelen aan het menselijke genoom. De enorme vooruitgang in de robotica stelt ons in staat robots te bouwen die nauwelijks nog te onderscheiden zijn van dieren. Volgens Enriquez staan we als gevolg hiervan op het punt een doorbraak mee te maken die zijn historische gelijke niet kent; de Homo Sapiens zal geleidelijk plaats maken voor de Homo Evolutis; de mens die zijn evolutie niet alleen controleert, maar ook zal sturen. Een nieuwe mens in een nieuwe samenleving is wat Enriquez in achttien fascinerende minuten betoogt.



Paul Stamets: 6 ways mushrooms can save the world

Bij paddenstoelen en schimmels denk je doorgaans aan de natte bosgrond tijdens een herfstwandeling of de dubieuze inhoud van een tupperware-bakje achterin de ijskast van een studentenhuis. Volgens wetenschapper Paul Stamets gaan schimmels echter de wereld redden! Hij laat in zijn TED talk zien hoe mycelium niet alleen een natuurlijke insecticide kan zijn, maar ook een belangrijke bron kan vormen voor antibiotica. En niet alleen bacteriën moeten vrezen voor schimmels, ook griepvirussen, waaronder H5N1 oftewel vogelgriep, zijn hun leven niet zeker.

Daarnaast kunnen schimmels zwaar verontreinigde grond binnen maanden weer omtoveren in een vruchtbare, schone bodem. Beter nog dan bacteriën zijn schimmels in staat chemische verontreiniging aan te pakken en vrij letterlijk op te lossen. Ook voor het energieprobleem heeft Stamets, die duidelijk niet op zijn gemak is voor een volle zaal, een schimmelende oplossing: econol. Uit het mycelium kan Stamets cellulose winnen, wat weer gebruikt kan worden als een basis voor brandstof. We kunnen onze groeiende vuilnisbelten met behulp van zwamvlokken omtoveren in beschimmelde broedplaatsen voor econol. Lang leve de paddenstoel!



James Nachtwey: Share a vital story with the world

Oorlogsfotograaf James Nachtwey ving de afgelopen twee decennia de meest afschuwelijke beelden op met de lens van zijn camera. In zijn lezing voor TED loopt hij alle brandhaarden langs die hij namens Time Magazine en Magnum bezocht en laat hij zijn meest sprekende foto's nog eens de revue passeren. Van Noord-Ierland tot Irak en van Rwanda tot een kindertehuis in Roemenië; Nachtwey maakte de ellende in de wereld zichtbaar voor het grote publiek. Rustig lezend vanachter zijn katheder vertelt hij zijn indrukwekkende verhaal ondersteund met vaak schokkende beelden.




Hans Rosling: Debunking third-world myths with the best stats you've ever seen

De Zweedse professor Hans Rosling laat met een wervelende show van bewegende statistieken en een goed gevoel voor humor zien dat het de goede kant op gaat in de wereld. Gezinnen in de derde wereld worden steeds kleiner en mensen leven overal langere en gezondere levens. Misvattingen over de derde wereld neemt hij met dansende taartdiagrammen in één klap weg. De wereld is drastisch aan het nivelleren geslagen en Rosling roept op tot een veel gedetailleerdere aanpak van het armoedeprobleem. Alleen de grafieken zijn het bekijken al meer dan waard.


Sylvia Earle: Here's how to protect the blue heart of the planet

Meer dan zesduizend uur zwom ze al onderwater; de legendarische oceanologe Sylvia Earle. Vol passie vertelt ze tijdens haar TED talk over de schoonheid en diversiteit van het leven in de oceaan en het belang van de gezondheid van dat leven voor ons eigen welzijn. Met schitterende beelden laat ze een wereld zien vol met bizarre en kleurrijke flora en fauna. Hoe bizar en wonderlijk precies laat ook David Gallo zien in een korte presentatie.

Helaas wordt het leven in onze oceanen ernstig bedreigd door overbevissing, vervuiling en global warming. Zo werd negentig procent van alle grote vissen in de afgelopen halve eeuw over de kling gejaagd. Voor elke kilo vis die gegeten wordt, wordt tien tot honderd kilo gedood. Earle draagt oplossingen aan, maar waarschuwt ook dat de komende tien jaar de belangrijkste van de komende tienduizend jaar zullen worden. Het is kortom nu of nooit. Twaalf procent van de landmassa is al beschermd gebied. Ook in de oceanen moeten we natuurreservaten creëren waar het leven zich in stand kan houden en herstellen. Ik laat de lekkerbekjes en haringen voorlopig even links liggen in ieder geval.



Gustavo Dudamel and the Teresa Carreño Youth Orchestra: A musical sensation from Venezuela

El Sistema is een langlopend project uit Venezuela waarmee de allerarmste kinderen door middel van muziekonderwijs een toekomst wordt geboden buiten de drugs en de misdaad. Het project is een groot succes en wist al meer dan honderdduizend kinderen een alternatief voor pessimisme te bieden. De onlangs als dirigent van het Los Angeles Philharmonic Orchestra aangestelde Gustavo Dudamel is een beroemd voorbeeld van het succes van het programma. Voor TED gaf het Teresa Carreño jeugdorkest een spetterend optreden. Muziek van de Russische componist Dmitri Sjostakovitsj en de Mexicaanse componist Arturo Márquez wordt met veel verve gespeeld. Kippenvel.

A long time ago, in a galaxy far, far away

Wie in een contemplatieve of romantische bui eens lekker naar de sterren wil turen, komt in dichtbevolkte gebieden als Nederland maar bedrogen uit. Door licht- en luchtvervuiling is slechts een fractie van de sterren aan het firmament daadwerkelijk zichtbaar. In een droge, koude winternacht kan je zonder optische hulpmiddelen enkele duizenden sterren zien. Wie echter de melkachtige gloed wil waarnemen, waaraan onze Melkweg zijn naam te danken heeft, zal moeten verkassen naar afgelegen oorden, ver verwijderd van uitlaatgassen, schoorstenen en lantaarnpalen; Utah bijvoorbeeld:


Nog beter is het om jezelf buiten de dampkring te plaatsen, zodat de atmosfeer je beeld niet meer kan vertroebelen. De beste platen van het hemelgewelf worden dan ook geschoten door de Hubble Space Telescope, die sinds 1990 op bijna 600 kilometer hoogte in een baan om de aarde draait. Het probleem is wel dat het lanceren van telescopen een nogal prijzige kwestie is en zelfs Hubble heeft op die hoogte nog last van atmosferische deeltjes die het beeld verstoren. Daarnaast draait Hubble zo snel om de aarde, dat de telescoop maar steeds een relatief korte periode zijn aandacht kan vestigen op een bepaald deel van het heelal.

Er bestaat ook een tussenweg: door een telescoop hoog op een berg te plaatsen, wordt het dichtste deel van de dampkring al vermeden. Het zoeken is dan slechts nog naar een locatie met weinig bewolking en licht- en luchtvervuiling. De Paranel in Chili is een berg die aan al die voorwaarden voldoet. Minimaal 350 nachten per jaar is het op de Paranel kraakhelder. De European Southern Observatory (ESO) bouwde er daarom op 2.600 meter hoogte de Very Large Telescope, het vlaggenschip van de organisatie. De Very Large Telescope bestaat eigenlijk uit acht afzonderlijke telescopen, die net doen of ze één grote zijn. Het is de beste verrekijker die we hebben. Het turen naar het heelal vanaf de top van de Paranel levert dan ook schitterende plaatjes op.



Op 7 november van dit jaar publiceerde de ESO een wel heel bijzondere foto. De astronomen van de ESO hadden de Very Large Telescope voor het maken van die foto een keer niet op een ster, nevel of sterrenstelsel gemikt, maar op een ogenschijnlijk leeg, donker stukje hemel: het zogenaamde Chandra Deep Field. 55 uur lang ving de telescoop de fotonen op die vanuit het Chandra Deep Field in de lenzen vielen. Dat leverde het volgende plaatje op (klik op de foto voor de grote versie):



Op het eerste gezicht lijkt de foto niet zo bijzonder en zeker in vergelijking met de vele kunstwerken die Hubble afleverde, ook niet uitzonderlijk mooi of indrukwekkend. Indrukwekkend is de foto echter zeker. Elke lichtpuntje op de afbeelding is namelijk geen ster, maar een compleet sterrenstelsel! En elk sterrenstelsel bestaat op zijn beurt weer uit tientallen of zelfs honderden miljarden sterren. De duizenden lichtpuntjes op deze foto zijn zo elk afzonderlijk opgebouwd uit miljarden en miljarden sterren.

Het Chandra Deep Field vormt maar een piepklein gedeelte van het hemelgewelf, ongeveer een tiende van de grootte van de volle maan en een miljoenste deel van de hemelbol om ons heen. Indien je de Very Large Telescope of de Hubble Space Telescope op welk deel van het firmament zou richten, dan zou het resultaat in alle richtingen hetzelfde zijn; een onwaarschijnlijke hoeveelheid sterrenstelsels. In de meeste richtingen wordt het beeld echter vertroebeld door de sterren en nevels in onze eigen Melkweg, zoals de atmosfeer onze blik op de sterren verstoort.

Het licht dat op deze foto wordt weergegeven, deed er meer dan elf miljard jaar over om de lenzen van de Very Large Telescope in Chili te bereiken. De fotonen raceten elf miljard jaar lang met 300.000 kilometer per seconde door het heelal, voordat ze werden opgevangen in de spiegels op de top van de Paranel. De foto laat zodoende niet zien hoe het beeld momenteel is, maar hoe het heelal er 11 miljard jaar geleden uitzag, ongeveer drie miljard jaar na de Oerknal. Geschat wordt dat het heelal bijna veertien miljard jaar geleden ontstaan is, dus eigenlijk is dit een babyfoto van het universum.

Ook de Hubble Space Telescope staarde al eens langere tijd naar de donkere 'leegte' van het Chandra Deep Field. Het leverde tot twee maal toe een blik op het prille begin van het heelal op, waarvan hier de meest recente versie is weergegeven (zie foto). Ook hier geldt weer dat elke stip een compleet sterrenstelsel is, waarbij de meest verafgelegen sterrenstelsels 13 miljard lichtjaar van ons verwijderd zijn. De Hubble Deep Field-afbeeldingen zouden zo maar eens de belangrijkste foto's ooit gemaakt kunnen zijn. Ze laten tenslotte de oorsprong van het al zien.



Eigenlijk zijn de afstanden en getallen in het heelal te groot om met onze menselijke breinen te kunnen bevatten, maar George Smoot deed eerder dit jaar een aardige poging de structuur van het heelal begrijpelijk onder woorden te brengen in een 'TED Talk' (zie video). Smoot is een Amerikaanse natuurkundige die in 2004 de Nobelprijs ontving voor zijn onderzoek naar de kosmische achtergrondstraling. Deze straling vormt het restant van de oerknal en is min of meer gelijkmatig verspreid over het hele heelal. De 'sneeuw' op het beeldscherm van een televisie die niet goed afgesteld staat, wordt (mede) veroorzaakt door deze achtergrondstraling; je kijkt dan vanuit je luie stoel naar de warmtestraling van de oerknal. Kleine oneffenheden in de verspreiding van de straling zouden verantwoordelijk zijn voor de vorming van sterren en sterrenstelsels en uiteindelijk ook voor ons bestaan.

Afijn, Smoot houdt een enigszins ingewikkeld betoog, voor een leek als ik althans, maar de animaties die hij bij zijn relaas gebruikt zijn adembenemend mooi. Zo vlieg je met warp 1.000.000 door het heelal en zoom je in en uit op de slierten van sterrenstelsels die de structuur van het universum vormen (spoel de video vooruit naar ongeveer 10 minuut en 55 seconden voor het begin van de animatie). De beelden zijn voldoende om iedereen die lijdt aan een vorm van grootheidswaanzin subiet te genezen. 'All we are is dust in the wind', kweelde Kerry Livgren van de Amerikaanse band Kansas in de jaren tachtig. Het is eigenlijk nog een groteske overschatting van onze werkelijke rol in het heelal.



Aan het begin van de twintigste eeuw waren vele gebieden op aarde nog witte vlekken op een landkaart. We hadden geen idee hoe de binnenlanden van Afrika eruit zagen. Nu, aan het begin van de eenentwintigste eeuw, zijn al die lege plekken ingevuld. Voor het onbekende moeten we nu onze blikken omhoog richten, de ruimte in. Telescopen als de Hubble Space Telescope en de Very Large Telescope in Chili bieden ons een blik op het onmetelijke onbekende dat ons nog te wachten staat. Het is fascinerend om in een tijd te leven waarin dat mysterie langzamerhand ontrafeld wordt, al staan we nog slechts aan het begin van het begin van die ontdekkingsreis.