Om kwart voor vier 's nachts niet kunnen slapen en dan staren naar het plafond en je leven overdenken; daar gaat het liedje Ceiling Gazing van Mark Kozelek over.
Het hypnotiserende, Philip Glass-achtige orgeltje en de mooie samenzang en sferische synths in de refreins zouden je misschien op een dwaalspoor kunnen zetten. Dat doet de tekst van de eerste strofen namelijk ook, met zinnen die over vervreemding, dood en echtscheiding gaan. Maar Ceiling Gazing is geen nachtelijke afdaling in de krochten van een getormenteerde singer-songwriter, het is een onverwachts sterke ode aan het leven.
Luister maar.
En de tekst?
Ceiling Gazing
Laying in my bed ceiling gazing
Wide awake with jet lag from Australia
Got a stack of mail, a wedding invitation
From a new, young relative, I’ve never even met
Got me thinking about my Grandpa for some reason
Met him half a dozen times in the nursing home
Last time I saw him he was in a box
They were lowering him into the ground
St. Mary’s Church stood so high
It was the first and the last time I saw my Dad cry
The ground had a thin coat of snow
And I wandered off in the cold
It’s 3:47 am, June 13th
It’s my sister’s birthday today, I think
I wanna give her a call, see how she’s doing
She had a rough divorce, I hope she’s improved
I want to reach out and give her my love
Put a smile on her face like when we were young
Listening to records from the library
Hermit of Mink Hollow and Dreamboat Annie
She lives with her daughters all alone
Across the street from a cornfield in Ohio
One's 4, one's 7 and I love them so
I want to live a long time and see them grow
Outside my window tonight, Sausalito’s twinkling lights
Van Glenn Campbell had ik eigenlijk nog nooit gehoord, maar hij verkocht meer dan vijftig miljoen platen en zijn singles stonden zevenentwintig keer in de Amerikaanse top tien. Geen kleine jongen dus, die Glenn. Zo mocht hij ooit invallen voor een zieke Brian Wilson tijdens een tournee van de Beach Boys. Voor zijn doorbraak als zanger werd hij vooral bekend als bijzonder getalenteerd sessiemuzikant en speelde hij mee op platen van Frank Sinatra en Elvis Presley. Campbell speelde al vanaf zijn vierde gitaar.
Met zijn versie van By the Time I Get to Phoenix scoorde Campbell een grote hit in 1967. De Country Music Association kroonde hem datzelfde jaar tot Entertainer of the Year en hij won drie Grammy Awards, waaronder één voor By the Time I Get to Phoenix.
Het liedje vertelt het wat trieste verhaal van een man die zijn vrouw verlaten heeft. Het is niet de eerste keer dat hij haar verlaat, maar het zal wel de laatste zijn. Hij rijdt weg in zijn auto en stelt zich voor hoe zijn vrouw zal reageren op zijn vertrek.
Tegen de tijd dat hij in Phoenix aankomt, zal zij net ontwaken en beseffen dat hij weg is, maar nog niet doorhebben dat het deze keer definitief zal zijn. Als hij in Albuquerque is, zal ze vanaf haar werk hem proberen te bellen, maar hij zal er niet zijn om de telefoon op te nemen. Als hij tenslotte arriveert in Oklahoma, zal het alweer nacht zijn en zal ze huilend zijn naam prevelen omdat ze weet dat het ditmaal menens is. Het is bepaald geen vrolijk nummer.
De uitvoering van Campbell is helaas zo zoet als een suikerspin; veel stroop en maar bar weinig pannenkoek. Er is duidelijk niet beknibbeld op zowel violen als haarlak. Het beeld van de ideale schoonzoon dat Campbell hier grijnzend neerzet, is nogal bedrieglijk, want hij stortte zich gedurende zijn carrière met veel verve op jonge vrouwen, cocaïne en drank. Zo werd hij in 2003 nog gearresteerd wegens het rijden onder invloed en het veroorzaken van en het doorrijden na een botsing. Dat gebeurde wrang genoeg in Phoenix, Arizona.
Alhoewel Glenn Campbell het liedje beroemd maakte, werd het al eerder en zonder noemenswaardig succes vertolkt door ene Johnny Rivers. Na Rivers en Campbell waagde zich nog een hele trits zangers en bands aan een eigen interpretatie, wat nogal wisselende resultaten opleverde. Nick Cave en zijn Bad Seeds maakten de meest donkere variant; Dean Martin wellicht de gladste. De meest oorstrelende versie van By the Time I Get to Phoenix werd echter in 1969 opgenomen door Isaac Hayes.
Waar Campbell nauwelijks tweeënhalve minuut nodig heeft om het liedje te kwelen, daar ruimt Hayes bijna negentien minuten in op zijn veelgeprezen Hot Buttered Soul-album. Hayes hoorde By the Time I Get to Phoenix voor het eerst in The Tiki Club in Memphis en was er direct van onder de indruk geraakt. Zijn bandleden waren echter minder enthousiast.
Hayes besefte dat het liedje, bekend gemaakt door de countryzanger Campbell, misschien te blank was voor zijn zwarte publiek. Om de tekst herkenbaarder te maken, besloot 'Black Moses' het verhaal te vertellen over waarom de man de vrouw wilde verlaten. Hoe was het toch zover gekomen? Ongeveer acht minuten lang houdt Hayes een monoloog op een tot in den treure herhaald openingsakkoord. De hoofdpersoon is in de versie van Hayes geboren en getogen in Tennessee, net als Hayes zelf. Hij maakt zo de tekst een stuk persoonlijker. Het werkte; bij de eerste vertolking in diezelfde Tiki Club was er niemand die het droog hield, aldus Hayes.
Maar het liedje is niet op zijn sterkst als Hayes op zijn praatstoel zit; pas als na negen minuten de melodie wordt ingezet, komt de ware schoonheid bovendrijven. Die schoonheid zit hem vooral in de schitterende arrangementen van Hayes. Violen, een dwarsfluit, koperblazers, een basgitaar, een piano, een hammondorgeltje en drums vloeien naadloos in elkaar over en vullen elkaar perfect aan, zonder dat één sectie ooit overheerst. Waar Isaac Hayes toch vooral bekend staat om zijn hitsige soulmuziek en funky filmmuziek, is zijn By the Time I Get To Phoenix een oefening in klassieke wanhoop - zoiets.
Helaas kon ik geen volledige versie op YouTube vinden. Deze video laat alleen de laatste tien minuten van het nummer horen; de monoloog is komen te vervallen. Op internet valt via de website van Leo Blokhuis een soortgelijke ingekorte versie te beluisteren.
Isaac Hayes speelde By the Time I Get To Phoenix tot vlak voor zijn dood in augustus 2008; in januari van dat jaar had hij al een lichte beroerte gehad. Hier speelt hij een misschien wel laatste versie in maart. De componist van het liedje, Jimmy Webb, ook bepaald niet de minste overigens, treedt zelf ook nog met het liedje op, al moet hij soms bij de hoge noten geholpen worden door het publiek. Volgens platenmaatschappij BMI zou zijn By the Time I Get to Phoenix zelfs het op twee na meest gecoverde nummer ooit zijn.
Wellicht is de uitvoering van Hayes iets te dramatisch om Het Mooiste Liedje Aller Tijden te worden, wordt er van te dik hout planken gezaagd, en voegt de monoloog na twee keer luisteren echt niets meer toe, maar het is wel een liedje dat na talloze draaibeurten zich nog steeds comfortabel in je hersenpan nestelt en het slijt nauwelijks.
Dit is het eerste deel uit een reeks van nominaties voor Het Mooiste Liedje Aller Tijden. Als ik vijftig wordt, zal ik de winnaar bekend maken, zodat die discussie vanaf dat moment in ieder geval niet meer gevoerd hoeft te worden!
