Sleutel

De veel gelauwerde Britse journalist Robert Fisk, die als enige westerse journalist Osama bin Laden mocht interviewen, tot wel drie keer toe, maakte ooit een documentaire over een simpele huissleutel. De sleutel was van zijn Arabische buren in Libanon.

Deze Palestijnse familie was in 1948 tijdens de Israëlische Onafhankelijkheidsoorlog voor het oorlogsgeweld weggevlucht. Sindsdien woonden ze in Libanon. De huissleutel paste op de voordeur van het huis dat ze halsoverkop hadden moeten achterlaten in de Noord-Israëlische havenstad Haifa.

Fisk bezocht het huis in Haifa, dat inmiddels bewoond werd door een joodse familie. Ook zij waren gevlucht. Ze kwamen van oorsprong uit Polen, uit het dorpje Chrzanów, vlakbij Krakau. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moesten ze huis en haard verlaten om de moordzucht van de Nazi's te ontlopen.

Daar liet Fisk het niet bij. Hij reisde af naar Polen en belde aan bij het huis in Chrzanów. In het huis, dat ooit van de joods-Poolse familie was geweest, woonde nu een vrouw.

Je raadt het al. Ook zij was vluchteling.

De vrouw kwam oorspronkelijk uit Lviv, of Lemberg - zoals ooit de gangbare Nederlandse benaming was - , dat tot aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in Polen lag, maar daarna geconfisqueerd werd door de Sovjet Unie. De Poolse inwoners moesten op zoek naar een nieuwe woonplaats, werden gerepatrieerd, wat een eufemisme voor deportatie was, want Lviv moest 'gesovjetiseerd' worden. De Polen moesten in ieder geval hun biezen pakken om plaats te maken voor de Russen.

Tegenwoordig is Lviv een stad in de Oekraïne en het was één van de speelsteden tijdens het afgelopen Europees kampioenschap voetbal. Ze doen er nu weer erg hun best om dat Sovjet-verleden van zich af te schudden.

Ik vond deze speurtocht van Fisk beschreven in Europa in oorlog; 1939 - 1945 van de Britse historicus Norman Davies. Davies vraagt zich vervolgens af of de nieuwe inwoners van Lviv zich daar wel vrijwillig hadden gevestigd, of ook zij niet gedwongen waren om hun huis te verlaten,  net als de Palestijnse familie in Libanon, de Israëlische familie in Haifa en de Poolse vrouw in Chrzanów.

De sleutel was voor Fisk een symbool voor de geschiedenis van de twintigste eeuw en het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Reizend van Libanon naar Polen kwam hij alleen maar vluchtelingen tegen, slachtoffers van de geschiedenis, geen daders.

Ik werd herinnerd aan de zoektocht van Fisk, door wat onze nieuwbakken minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans (PvdA) maandag op Radio 1 zei. Timmermans verkondigde dat de sleutel voor de beëindiging van de huidige geweldsuitbarsting bij Hamas ligt.

Als Hamas maar stopt met het afschieten van raketten, dan stopt Israël met bombarderen van doelen in Gaza. Misschien heeft Timmermans gelijk, al lijken de cijfers een andere kant op te wijzen.

De echte sleutel tot oplossing van het conflict is volgens mij als de partijen erkennen dat ze allebei slachtoffer zijn, allebei vluchtelingen. Dat is hun gemene deler en de enige basis voor een gezamenlijke toekomst. Ik zie het echter somber in.

Het vredesproces toont soms tekenen van gering bewustzijn, maar de deur naar vrede zit momenteel volledig op slot. De sleutel is zoek.

***